Hebben minderjarigen altijd toestemming van beide ouders nodig om naar een psycholoog te gaan?

De regels hierrond zijn onduidelijk voor velen, ook voor professionals. Hoe zit het nu echt? Ik zocht het voor je uit.

Stel je voor: je 14-jarige dochter heeft dringend nood aan psychologische ondersteuning na een moeilijke scheiding, maar je ex-partner blokkeert elke vorm van hulp uit wraak.

Of je zoon van 16 worstelt met angststoornissen, maar durft er niet over te praten uit angst dat zijn vader het zal afkeuren.

Als ouder voel je je machteloos, hulpverleners twijfelen en ondertussen blijft je kind lijden. Deze situatie komt vaker voor dan je denkt, en gelukkig bestaan er in België wettelijke mogelijkheden die niet iedereen kent.

Deze gids legt stap voor stap uit wanneer en hoe minderjarigen psychologische hulp kunnen krijgen, ook wanneer niet beide ouders toestemming geven.

Als betrokken ouder, professional of tiener zelf, krijg je praktische inzichten die het verschil kunnen maken tussen blijven vastlopen en eindelijk de juiste hulp vinden.

Waarom deze kennis cruciaal is voor iedere familie

Veel gezinnen worstelen met onduidelijkheid rond de rechten van tieners bij psychologische hulp. Deze onzekerheid leidt tot gemiste kansen voor tijdige interventie, juist wanneer jongeren het meest kwetsbaar zijn.

Wij als samenleving hebben de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat geen enkel kind hulp misloopt door juridische barrières of ouderlijke machtsstrijd.

De realiteit toont aan dat ongeveer 20% van de Belgische jongeren te maken heeft met psychische problemen.

Tegelijkertijd blijkt dat in gescheiden gezinnen conflicten over medische beslissingen regelmatig voorkomen.

Door samen te begrijpen hoe het systeem werkt, kunnen we als gemeenschap betere keuzes maken voor onze kinderen.

Stap 1: Begrijp de basisregel van ouderlijke toestemming bij minderjarigen om bv. naar een psycholoog te gaan

In België geldt als basisregel dat beide ouders met ouderlijk gezag moeten instemmen met belangrijke medische beslissingen voor hun minderjarige kind.

Dit volgt uit het gezamenlijk ouderlijk gezag zoals bepaald in het Burgerlijk Wetboek.

Wat dit concreet betekent:

1. Beide ouders hebben gelijke rechten en plichten

2. Belangrijke beslissingen over gezondheid worden samen genomen

3. Eén ouder mag niet eenzijdig handelen zonder de ander te informeren

4. Bij meningsverschil kan geen behandeling starten, tenzij in uitzonderlijke gevallen

   
   

Deze regel beschermt kinderen tegen eenzijdige beslissingen, maar kan soms ook belemmerend werken wanneer ouders niet kunnen samenwerken terwijl het kind wel hulp nodig heeft.

Waarom dit belangrijk is: Door deze basisregel te begrijpen, kun je beter inschatten wanneer uitzonderingen mogelijk zijn en welke stappen je kunt ondernemen.

Stap 2: Onderzoek of je tiener 'bekwaam' is volgens de wet

De Belgische wetgeving erkent dat minderjarigen vanaf een bepaalde leeftijd en maturiteit zelf kunnen oordelen over hun welzijn en dat ze zichzelf toestemming kunnen geven om naar een psycholoog, arts, apotheker, ... te gaan.

Dit heet 'bekwaamheid' en vormt de basis voor veel uitzonderingen.

Hoe beoordeel je bekwaamheid:

1. Leeftijd: Er is geen strikte wettelijke leeftijdsgrens, maar vanaf 12 jaar wordt een kind vaak als voldoende rijp beschouwd om zijn/haar mening te geven. Vanaf 15-16 jaar wordt vaak aangenomen dat een jongere zelf kan beslissen, zeker bij psychologische hulp.

2. Maturiteit: Kan het kind de gevolgen van beslissingen inschatten?

3. Begripsvermogen: Begrijpt het kind wat de behandeling inhoudt?

4. Consistentie: Blijft het kind bij zijn/haar keuze na uitleg?

   
   

Praktische tip: Een psycholoog of arts beoordeelt dit per situatie. Er bestaat geen strikte leeftijdsgrens, maar de vuistregel van 12 jaar geldt vaak als minimum om de mening van het kind te horen.

In de praktijk wordt vanaf 15 jaar meestal de bekwaamheid verondersteld, zeker bij psychische hulp.

Stap 3: Herken de wettelijke uitzonderingen

Er bestaan in België belangrijke uitzonderingen op de regel van dubbele ouderlijke toestemming.

De Wet op de Patiëntenrechten:

Deze wet bepaalt dat een bekwaam minderjarig kind zelf mag beslissen over zijn/haar medische behandeling. Voor psychologische hulp betekent dit dat een rijpe tiener zelf toestemming kan geven zonder beide ouders erbij te betrekken.

Jeugdhulp:

Binnen de jeugdhulp kunnen bekwame jongeren vaak zelf instemmen met begeleiding. Dit geldt voor organisaties zoals het CLB, CAW, CGG en andere jeugdhulpverleners.

Let op: De hulpverlener moet steeds inschatten of de jongere bekwaam is om zelf te beslissen. Bij twijfel kan overleg met de ouders of een ethische commissie nodig zijn.

Stap 4: Gebruik het vermoeden van instemming

In de praktijk geldt vaak het 'vermoeden van instemming': als één ouder toestemming geeft en er is geen bekend conflict, mag de hulpverlener ervan uitgaan dat de andere ouder akkoord is.

Wanneer geldt dit vermoeden:

1. Er is geen bekend conflict tussen ouders

2. De hulpverlener handelt te goeder trouw

3. De andere ouder is niet actief tegen de behandeling

4. Er zijn geen duidelijke signalen van onenigheid

   
   

Belangrijk: Dit vermoeden vervalt zodra er sprake is van een bekend conflict of wanneer één ouder expliciet bezwaar maakt. Dat ouders gescheiden zijn, is op zich niet voldoende om uit te gaan van een gebrek aan instemming.

Praktische toepassing: Als je ex-partner moeilijk bereikbaar is maar niet actief tegenwerkt, kun je vaak toch hulp voor je kind regelen. Documenteer wel je pogingen om contact te zoeken.

Stap 5: Overweeg noodsituaties en urgente hulp

In bepaalde omstandigheden kan psychologische hulp worden geboden zonder toestemming van beide ouders, namelijk wanneer het welzijn van het kind in gevaar is.

Criteria voor noodhulp:

1. Acute suïcidale gedachten of gedrag

2. Ernstige depressie die het functioneren belemmert

3. Traumaverwerking na ingrijpende gebeurtenissen

4. Zelfbeschadiging of eetstoornis

5. Acute angst die schoolgang verhindert

   
   

Hoe te handelen bij urgentie:

1. Contacteer direct een crisisdienst (bv. de spoed van een psychiatrisch ziekenhuis, Tele-Onthaal, of het CLB/CAW)

2. Leg de situatie uit aan de professional

3. Vraag om een inschatting van de urgentie

4. Documenteer waarom wachten op toestemming schadelijk zou zijn

   
   

Vergeet niet dat wij als samenleving allemaal verantwoordelijk zijn voor elkaars welzijn. Wanneer een kind in nood is, staat dat altijd voorop.

Stap 6: Zoek professionele ondersteuning bij procedures

Wanneer één ouder structureel hulp blokkeert terwijl het kind dit nodig heeft, bestaan er juridische wegen om dit op te lossen.

Mogelijke procedures:

1. Kortgeding: Voor spoedgevallen waarbij niet gewacht kan worden

2. Verzoek aan de familierechtbank: Voor wijziging van de gezagsregeling of om een specifieke machtiging te vragen

3. Bemiddeling: Om tot overeenstemming te komen

4. Jeugdrechtbank of Comité voor Bijzondere Jeugdzorg: Bij structurele bedreiging van het welzijn

   
   

Stappen bij blokkerende ouder:

1. Probeer eerst het gesprek aan te gaan

2. Schakel eventueel een bemiddelaar in

3. Documenteer alle communicatiepogingen

4. Raadpleeg een advocaat familierecht

5. Start zo nodig een procedure bij de rechtbank

   
   

Tip: Veel rechtsbijstandsverzekeringen dekken familierechtprocedures. Check je polis voordat je een advocaat inschakelt.

Stap 7: Betrek je tiener bij het proces

Een cruciaal maar vaak vergeten element is het betrekken van je tiener zelf bij beslissingen over hun hulp.

Onderzoek wijst uit dat therapie effectiever is wanneer jongeren zelf gemotiveerd zijn.

Hoe betrek je je tiener:

1. Leg uit wat psychologische hulp inhoudt en dat hulp vragen krachtig is, niet een teken van zwakte of "er is iets mis met jou"

2. Bespreek verschillende opties samen

3. Respecteer hun voorkeur voor specifieke hulpverleners

4. Geef hen ruimte om vragen te stellen

5. Maak duidelijk dat het hun proces is

   
   

Waarschuwing: Forceer nooit therapie tegen de wil van een bekwame tiener in. Dit werkt averechts en kan het vertrouwen beschadigen.

Wij begrijpen als ouders dat het moeilijk kan zijn om controle los te laten, maar tieners die zelf betrokken zijn bij hun hulpverleningsproces, halen er meer baat uit.

Stap 8: Documenteer alles zorgvuldig

Voor je eigen bescherming en die van je kind is het essentieel om alle stappen goed te documenteren.

Wat te documenteren:

1. Alle communicatie met je ex-partner over de hulpvraag

2. E-mails, appjes of brieven over toestemming

3. Adviezen van professionals over de noodzaak van hulp

4. Tijdlijn van symptomen en gedragingen van je kind

5. Pogingen tot overleg en bemiddeling

6. 
   

Digital toolkit: Gebruik apps zoals WhatsApp Web om screenshots van gesprekken te maken, of mail jezelf belangrijke gesprekken na.

Deze documentatie kan cruciaal zijn bij eventuele juridische procedures of wanneer je achteraf moet verantwoorden waarom bepaalde keuzes gemaakt zijn.

Veel gestelde vragen en praktische tips

Mag een school doorverwijzen naar hulp zonder beide ouders? Ja, scholen (via het CLB) kunnen doorverwijzen en informeren. Ze mogen ook het leerplichtcentrum of jeugdhulp inschakelen bij zorgen over welzijn.

Wat als mijn tiener hulp wil maar ik ben het er niet mee eens? Bij bekwame minderjarigen kan de professional kiezen om de wens van de tiener te volgen, zeker bij niet-ingrijpende behandelingen.

Kan ik achteraf toestemming intrekken? Dit is complex en hangt af van de situatie. Bekwame minderjarigen hebben vaak het laatste woord over hun eigen behandeling.

Samenvatting: Jouw actieplan

Onthoud deze kernpunten:

1. Tieners vanaf ongeveer 12 jaar kunnen vaak zelf toestemming geven voor psychologische hulp, zeker vanaf 15 jaar

2. Bij urgentie kan hulp worden geboden zonder beide ouders

3. Het vermoeden van instemming werkt in veel praktijksituaties

4. Documentatie en goede communicatie zijn essentieel

5. Betrek een professional bij complexe situaties

Het belangrijkste is dat wij als volwassenen altijd het belang van het kind vooropstellen. Soms betekent dit dat we onze eigen boosheid of teleurstelling opzij moeten zetten voor het welzijn van onze tiener.

Heb je nog vragen? Hieronder vind je bijkomende informatie.

Heb je vragen over de specifieke situatie van jouw gezin? Neem gerust contact met me op.

Heel hartelijk,

Eva

Meer informatie

• Wet betreffende de rechten van de patiënt (Wet Patiëntenrechten)

• Decreet betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp

• Brochure "Therapie voor een kind zonder toestemming van beide ouders?", uitgegeven door het Kinderrechtencommissariaat.

• tZitemzo, jongerenrechten uitgelegd