De narcist die zich kan verbergen in het volle zicht.
Hoe narcisten in films voorgesteld worden heeft er toe bijgedragen dat "narcisme" meer bekendheid gekregen heeft. Op zich is dat een goede zaak, maar dat heeft ook een problematische kant.
In het geval van narcisme wordt het beeld van “dé narcist” vaak gedomineerd door stereotypes en dan vooral het stereotype van de grootse, openlijke narcist.
Net zoals het beeld van hypnose uit films (zwaaien met zakhorloges, draaien met spiralen, knippen met de vingers en je bent “weg”) dat niets te maken heeft met echte hypnose, gaat het met film-narcisme ook zo.
De narcisten in films zijn meestal van het grandioze en makkelijker herkenbare type. Daardoor denken velen dat ze narcisten wel zouden herkennen, maar helaas.
Het is belangrijk om steeds voor ogen te houden dat het een spectrumstoornis betreft, met verschillende gradaties van gedrag dat zich op verschillende manieren kan uiten.
Er zijn 2 grote subtypes erkend, openlijk of grandioos narcisme en verborgen narcisme, ook wel overgevoelig of kwetsbaar narcisme genoemd.
Dit type is niet snel of simpel te herkennen, wat artikels in damesbladen en boek nummer 1001 ook moge beweren.
Een verborgen narcist is niet geniepiger of manipulatiever dan de gemiddelde narcist.
De term "verborgen narcisme" is enkel bedacht om het gedragspatroon vast te leggen van narcisten die geen luide, ijdele, borstklopperige opscheppers zijn, maar nog steeds - zoals hun partners ondervinden - net zo arrogant en conflictueus als mensen met het trotsere, meer extraverte, openlijke of grootse type van narcisme.
Verborgen narcisten zijn misschien stil, introvert en verlegen, maar vanbinnen - met andere woorden, verborgen - ze koesteren toch ook dezelfde overdreven visioenen van zichzelf en hun toekomst. Ze dromen, bijvoorbeeld, dat ze ooit ontdekt zullen worden vanwege hun opmerkelijke creativiteit, intelligentie of inzicht.
Wat anders is aan verborgen narcisten, is dat ze, omdat ze introvert zijn, geen reclame maken voor hun opgeblazen ego.
Ze zijn het eens met uitspraken als "Ik heb het gevoel dat ik qua temperament anders ben dan de meeste mensen" en "Zelfs als ik in een groep vrienden zit, voel ik me vaak erg alleen en ongemakkelijk."
Veel onderzoekers hebben geklaagd dat "verborgen" een misleidend etiket is en daar ben ik het wel mee eens.
Narcisten kunnen open of stil zijn over hun grootsheid, en ze aarzelen vaak tussen zich opgeblazen en totaal leeggelopen voelen. Verborgen en openlijke eigenschappen bestaan in alle narcisten tot op zekere hoogte naast elkaar.
Verborgen narcisme herkennen, is lastig.
Je moet het gedragspatroon kennen en doorgronden, alvorens er genoeg puzzelstukjes samenvallen.
En tegen dat het zover is, zit je vaak al diep en lang in een relatie met hen, ben je gemanipuleerd, is je eigenwaarde afgebroken, ...
Het is volgens mij het meest schadelijke type narcist dat er is, het verborgen subtype.
Een verborgen narcist richt onopgemerkt zeer diepe schade aan vooraleer jij het zelf doorhebt en je omgeving heeft zelfs nooit zelf iets raars opgemerkt.
Verborgen narcisten kunnen heel goed functioneren in de maatschappij.
Vrienden en familie geloven je niet.
En erover praten met eender wie die niet weet wat narcisme écht is en hoe het zich kan manifesteren, kan extra schadelijk zijn voor je. Je krijgt dan het gevoel dat je je moet verantwoorden, bewijzen dat je gelijk hebt, ... en je krijgt dan meestal nog geen gehoor of erkenning. Je moet het meegemaakt hebben om het te kunnen vatten.
Openlijk en verborgen narcisme
Openlijke narcisten zijn de gemakkelijkste om te herkennen.
Zij vertonen de typische gedragskenmerken die we herkennen als duidelijk aandacht zoekend, ze willen in het middelpunt van de belangstelling staan, zijn arrogant en luid. Ze uiten hun gevoel van belangrijkheid en grootsheid openlijk.
Dit openlijk type narcist is genoeg vervuld van zijn eigen grandiositeit om zelf zijn ego te kunnen voeden, dus ze hebben eigenlijk geen anderen nodig voor egovoeding. Ze blaffen je zonder schroom af en plein public omdat ze geen lor geven om wat anderen daarvan denken. Ze kunnen dat omdat ze niet afhankelijk zijn van anderen voor de voeding van hun ego. Hun ego vullen ze zelf met hoe fantastisch ze zichzelf wel vinden.
Verschillen tussen de twee grote subtypes komen vooral tot uiting wanneer we kijken naar symptomen en gevoelens. Waar openlijke narcisten hun gevoel van grandiositeit naar de buitenwereld projecteren met hun arrogantie, draait het bij verborgen narcisme vooral om de interne beleving.
Ongeacht de vorm, openlijk of verborgen, wordt narcisme gekenmerkt door dezelfde tekende gedragingen. Gebrek aan empathie, gevoelens van grootsheid, van beter zijn dan anderen, ... Het grote verschil tussen openlijk en verborgen narcisme, is de uitingsvorm. Een openlijke narcist uit zijn grootsheid naar de buitenwereld, bij een verborgen narcist zitten al die kenmerken aan de binnenkant.
Je wordt daarom veel makkelijker om de tuin geleid door een verborgen narcist, maar ze zijn net zo goed narcisten als de sterotypische extraverte narcisten. En dat maakt hen eigenlijk gevaarlijker.
Verborgen narcisten voelen zich ook niet gewaardeerd, ze hebben ook bewondering nodig. Ze voelen ook minachting voor degenen die ze als minderwaardig beschouwen en vinden ook dat ze een speciale behandeling moeten krijgen.
Maar in plaats van dit door uiterlijke grootsheid en arrogantie te tonen, fantaseren ze dat hun speciale eigenschappen erkend worden of dat ze wraak nemen op mensen waarvan ze denken dat ze hen op de een of andere manier hebben gekleineerd of onrecht hebben aangedaan. Omdat ze zo boos zijn op de wereld (omdat de wereld het beeld dat ze van zichzelf hebben niet bevestigt en hen in hun ogen onrechtvaardig behandelt), kunnen verborgen narcisten last hebben van angststoornissen en depressies.
Verborgen narcisme is daardoor het meer kwetsbare, introverte, naar depressie neigende type narcisme.
Vanwege hun introversie, in plaats van openlijk op te scheppen, tonen geheime narcisten gereserveerde zelfvoldaanheid.
Ze kunnen afstandelijk en ongeïnteresseerd zijn of afwijzende gebaren maken, zoals wegkijken, zuchten, onbeleefd geeuwen of zich verveeld gedragen.
Hoewel alle narcisten slecht reageren op kritiek, heeft de verborgen narcist misschien de langste tenen van allemaal, omdat ze denken dat ze uniek gevoelig zijn.
In plaats van de agressieve aard van een extraverte, openlijke narcist, hebben verborgen narcisten het gevoel dat ze verwaarloosd en gekleineerd worden.
Ze zijn overgevoelig en lijden aan angst en waanideeën van vervolging.
Met narcisten van dit type, daar zou je medelijden mee hebben, zeker als empaat.
Het leven is wreed geweest voor hen (zo zeggen ze toch), ze zijn uitgespuugd door hun exen (zo zeggen ze toch), … Empaten willen hen helpen en dat leidt tot een toxische aantrekkingskracht tussen empaten en verborgen narcisten.
Zijn het plastic bloemen of echte?
De verborgen narcist is het type dat je dus zeker niét meteen spot op de eerste date. Laat je niets wijsmaken. En ook niet noodzakelijk na de 100ste date.
Dit type herken je pas wanneer je al veel te diep in de relatie zit. En dan nog.
Dit type kan zich gewoon verstoppen in het volle zicht voor zolang zij dat willen.
Ze zijn aardig in het begin, ze dragen je op handen. Veel mensen -vooral zij die net een relatiebreuk achter de rug hebben, maar anderen evengoed- zijn blij dat er hen iemand waardeert. Het slachtoffer is dankbaar! Eindelijk iemand die lief is.
En zelfs nuchtere mensen die niet net uit een relatiebreuk komen, kunnen gerust door het dolle heen geraken alle de positieve aandacht, de romantiek, de cadeautjes.
Deze filmromantiek is onderdeel van de onzichtbaarheidscape die verborgen narcisten dragen. In de plaats van elkaar op het gemak te leren kennen, ben je meteen de ware waarvoor ze hun jas over een plas leggen zodat je je voeten niet vuil zou moeten maken.
En de roetsjbaan aan emoties waar je op plaatsneemt, wordt gezien als passie in de relatie. Terwijl het enkel leidt naar destructie.
Word je niet overdonderd door rozenblaadjes en beloftes van de hemel op Aarde, dan val je misschien wel voor het meelijwekkende levensverhaal van de narcist, en trap je op die manier in de val.
Subtiliteit
Dat verborgen narcisten maar heel laat in een relatie herkend worden, of zelfs maar na het beëindigen van de relatie, heeft ook veel te maken met hoe subtiel en genuanceerd ze tewerk gaan.
Mensen zeggen mij soms “ja maar Eva, hij huilt wel om de dood van zijn vriend! Kan het dan wel een narcist zijn?”.
Of “Eva, hij houdt wel van dieren, hij is superlief voor de hond! Iemand die wel van dieren houdt, kan toch geen narcist zijn?!”.
Maar natuurlijk wel, een gebrek aan empathie hebben, betekent niet dat narcisten nooit iéts voelen! Ze hebben emoties.
Ze kunnen huilen.
Ze kunnen verdriet voelen.
Ze kunnen kwaadheid voelen.
Ze kunnen emoties uiten.
Hoe oprecht dat is, dàt is de vraag...
Narcisten zijn alleszins geen emotieloze zombies.
Ze zien er zo normaal uit als jij en ik.
Ze gedragen zich (naar de buitenwereld toe) zo normaal als jij en ik.
Ze dragen geen "roofdier" stempel op hun voorhoofd.
Conflicten en strijd
Velen komen pas tot de conclusie dat ze met een narcist te maken hebben wanneer ze ermee in conflict (moeten) gaan. Wanneer ze ervan scheiden bijvoorbeeld.
Dat is voor een narcist de ultieme mokerslag voor zijn ego, een van zijn ergste angsten (verlatingsangst) die bewaarheid wordt, …
En een narcist vergeeft dat niet, ook al beweert hij van wel.
In tegendeel, een narcist wapent zich dan voor zijn eigen kruistocht, tegen diegene die hem een dergelijke krenking aandoet. Want hij is toch de perfecte mens en de perfecte partner?
En dan komt de niet aflatende nood van een narcist om “te winnen” boven. Een nood om te winnen, om jou te vernietigen, te allen prijze, ongeacht de emotionele, mentale, financiële tol voor zichzelf en voor jou.
En dat is dan een ware oogopener.
Voor je het goed en wel beseft, ga je van een amicale scheiding via bemiddeling (wat jij wou) naar een hoogconflictscheiding (wat de narcist wil) die jaren kan aanslepen en die zelfs na het echtscheidingsvonnis nog niet afgerond blijkt.
Zijn er kinderen, dan is de echtscheiding niet het einde van de ellende, maar vaak een begin van andere ellende. Want het boek gaat niet dicht. Een narcist wil niet dat het boek dichtgaat en zeker niet op een nette manier. Hij zal strijden als kapitein Ahab op Moby Dick. Blind en zonder aflaten. Het doel is zelfs niet eens duidelijk. Het is strijden om te strijden en het is een moddergevecht. De kinderen worden (verscheurde) pionnen in zijn strijd tegen jou. Als hij maar wint...
Wat dat doet met de kinderen, is ondergeschikt aan “winnen” van jou.
Co-ouderschap is een ware zandbak voor narcisten, want de deur blijft open voor "overleg" met jou. Er is geen overleg mogelijk, elk "overleg" is een nieuw conflict. Het alsof je bij elk overleg nog steeds aan het scheiden bent. Een eeuwigdurende scheiding.
Wat dat doet met de kinderen? Dat is voor een narcist onderschikt aan strijd kunnen voeren, jou afmatten en hopen dat jij het onderspit delft. En enkel omdat zijn ego gekrenkt werd door van hem te scheiden.
De conflicten die een narcist heeft met anderen en zijn onvermogen om compromissen te sluiten, geven inzicht in de allesverterende “alles-of-niets” wraakzucht van een narcist.
Narcisten eindigen dan ook vaak eenzaam en alleen.
Langdurige vriendschappen en relaties kunnen ze moeilijk onderhouden.
Conflicten geraken niet opgelost.
Wie ermee in conflict geraakt, wordt ofwel gedevalueerd en naar de goot verwezen, waarbij alle banden worden doorgesneden, of zal een eeuwig durende narcistische woede over zich heen krijgen.
Heel subtiele controle
In het begin van de relatie maken jullie samen plannen en valt dat niet zo op, maar hou eens in de gaten hoe het verloopt met de plannen die jij wil maken. Narcisten zijn er namelijk keien in om plannen naar hun hand te zetten, omdat ze leuker, beter, … zijn dan wat jij wou doen.
Die subtiele vorm van controle zorgt ervoor dat de narcist zijn zin krijgt, zonder dat hij moet uitspreken wat hij wil. Naarmate de tijd verstrijkt, vergeet je wat jij leuk vindt, wat jij ooit graag deed en wie je bent. Het begint klein en subtiel. Restaurantreservaties aanpassen, plannen wijzigen (“zouden we niet beter dat of dat doen, want…”), maar wat de narcist wil, wordt uiteindelijk de norm.
Als je een relatie hebt met een narcist, kan het constante veranderen van de realiteit je dicht bij het punt brengen dat jij denkt dat je gek bent. Een voortdurende bron van spanning veroorzaakt langdurige toxische stress en dat richt heel veel schade aan in je lichaam en je brein. Je hippocampus wordt bijvoorbeeld kleiner, waardoor je minder goed kan nadenken, puur door de stress.
Daar bovenop kan een narcist je doen twijfelen aan de werkelijkheid en je “gaslighten”.
“Ik heb dat nooit gezegd!”. “Dat heb je gedroomd!”. “Jij zou beter eens naar je hoofd laten kijken!”. Hij kan het ook weglachen, met je spotten, … allemaal vormen van emotioneel en psychologisch misbruik.
Scheid je van zo iemand, dan kom je in een conflict terecht, en dan kan de vorm van controle duidelijker vormen aannemen en “my way or the highway” worden. Conflicten zien er dan uit als “ga je niet akkoord met mijn voorstel? Dan zie ik je in de rechtbank”. Map dicht en weg is hij! En jij wil harmonie en rust en dat alles zo snel mogelijk achter de rug is, dus je kraakt onder de druk.
Vaagheid over het verleden
In het begin van een relatie, wanneer je overladen wordt met aandacht en “liefde”, valt het niet op dat hij weinig vertelt over zijn verleden. Of hij “wil niet kwaadspreken over anderen”. Of “zijn exen waren allemaal monsterlijk” en "erover praten is te pijnlijk”. Je ziet de narcist als iemand met waarden, niet willen kwaadspreken oogt mooi!
Of hij komt over als iemand die pijn heeft en je voelt dan automatisch de neiging om de narcist te “redden” en beter te maken (want jij hebt wél echte empathie).
“Bij mij zal het anders zijn!”. “Ik zal hem wél gelukkig maken!”. En iemand kunnen "redden" daar vallen velen als een blok voor. Terwijl je helemaal niemand kan redden...
Maar de ware “clou” zit in hoe hij praat over zijn kindertijd. Vaak stellen narcisten hun kindertijd voor als idyllisch, het perfecte modelgezinnetje, met het perfecte huwelijk van papa en mama en niks dan rozengeur en maneschijn.
Maar dan ontmoet je de familie, zijn “modelgezin” en zie je contradicties.
Allez, je wil ze niet zien op dat moment, dus je duwt ze weg naar je achterhoofd. Maar de tegenstrijdigheden zijn er. Het modelgezin strookt niet met het weinige dat hij erover vertelt. Door cognitieve dissonantie veeg je van tafel wat je ziet, omdat je hem wil geloven.
Letten op tegenstrijdigheden kan verhelderend zijn.
Motivatie voor gedrag
De sleutel om een verborgen narcist te spotten is te weten te komen wat zijn motivatie is om dingen te doen. En dat is geen gemakkelijke, zeker niet bij iemand die je nog niet lang kent en waarvan je nog geen duidelijk gedragspatroon ziet.
Het wordt ook bemoeilijkt omdat een verborgen narcist zich écht ziet als een goed mens.
En hij wil ook dat jij zo over hem denkt, dus hij zal zeker aardige dingen doen, voor jou en voor anderen.
Maar het gaat dan niet om jou of om de mensen waarvoor hij het schijnt te doen. Alles wat hij doet, heeft te maken met hemzelf en enkel met hemzelf.
Wat levert het hem op?
Helpen om je terras te leggen? Check!
De buur helpen om de haag te snoeien? Check!
Pannenkoeken bakken voor de oudjes in het rusthuis? Check!
Uitzoeken wat je echt wil voor je verjaardag en daarvoor zorgen? Check!
Vrijwilligerswerk? Check!
Verborgen narcisten kunnen filantropen zijn of in helpende beroepen aan de slag zijn.
Maar ondanks het feit dat ze oprecht om anderen lijken te geven, worden ze gemotiveerd door een behoefte aan erkenning, macht over anderen en egoïstische trots.
Ze kunnen helpen door het van je over te nemen zonder zelfs maar toestemming te vragen. Ze gedragen zich zelfingenomen superieur, moralistisch, of als een uitgebuite, haatdragende martelaar.
Verborgen narcisten kunnen zichzelf absoluut zien als zorgend, begrijpend en empathisch. Maar de uiterlijke schijn ten spijt, doet hij dat niet voor anderen, maar puur o.w.v. hoe anderen hem dan zien en hoe hij zich daardoor voelt. Het is om zijn ego te voeden, zijn imago op te blinken en aan zijn CV als “goed mens” te werken.
Het stereotype beeld van "een narcist is een slecht mens en slechte mensen doen geen goeie daden" valt soms moeilijk te rijmen met hen toch goede dingen zien doen.
De sleutel zit hem in de motivatie, goede daden zijn enkel op hun eigen voordeel gericht en zijn niet belangeloos.
Liegen, ontkennen, schuld afschuiven, projecteren, ...
Narcisten hebben "een andere verhouding" met waarheid en leugen dan wij.
Ik probeer netjes uit te drukken dat het pathologische leugenaars zijn.
Maar narcisten die liegen, zien zichzelf niet als leugenaars. Daardoor verschalken ze zonder problemen polygraaftesten. Ze verdedigen gewoon hun waarheid en dat is de enige die bestaat. En hoe moeilijk het ook kan zijn om dat te geloven, narcisten zijn er zich niet altijd van bewust dat ze liegen en de waarheid geweld aandoen...
Narcisten die liegen, hebben eerder een soort van defensieve identiteit die hen beschermt tegen door de mand vallen en de bijhorende schaamte.
Het is soms echt ongelofelijk hoe narcisten kunnen liegen, ik heb er al letterlijk met open mond naar zitten kijken. Zelfs in de rechtbank en wanneer de feiten makkelijk te controleren zijn liegen ze. En dat lijkt de narcist zelfs niet te deren.
Hij zal zijn advocaat conclusie na conclusie laten schrijven boordevol leugens, omdat gezien worden als leugenaar niet opweegt tegen het echte doel: winnen en hopen dat jij het opgeeft onder het aanhoudend bombardement van gekmakende leugens (die je tegelijk uit evenwicht brengen in de rechtszaal, een prachtige bonus voor de narcist, die een acteerprestatie neerzet waar Oscarwinnaars een puntje aan kunnen zuigen).
Let op zaken als flagrant ontkennen van feiten of afschuiven van de schuld wanneer je hem op een leugen betrapt.
Meestal begint het met ontkenning ("dat heb ik nooit gezegd") om dan de schuld te verschuiven ("Ik loog niet, jij hebt me niet de juiste vraag gesteld! Ik zou je de waarheid hebben verteld als je het had gevraagd!"). Of hij zal zeggen dat je hem verkeerd begrepen hebt (gaslighting) of hij zal minachting als redmiddel gebruiken ("Ik heb niet gelogen. Ik zei dat alleen opdat je me met rust zou laten. Je verveelt me met je constante gezeur.”)
Dit patroon van nooit verantwoordelijkheid nemen voor woorden of daden is een duidelijke rode vlag.
Het is onmogelijk om dingen te laten rusten
Een narcist is de ultieme wrok-koesteraar. Een narcist vergeeft nooit en vergeet nooit.
Hij zal altijd onthouden hoe hij overtroffen of gekleineerd werd en dat is kerosine op zijn eeuwig brandend vuur van wraakzucht.
De wraakzuchtige narcist wordt als een apart subtype gezien en zelfs terwijl hij zichzelf kan voorstellen als het Grote Slachtoffer wanneer hij zich aangevallen voelt, zal hij ook blijven oorlog voeren en zijn lijst opgespaarde grieven daarbij als brandstof gebruiken.
Veilig gehechte en gezonde mensen verwerken negatieve emoties. Narcisten niet.
Ontgoocheling, pijn, kwaadheid, afwijzing, … het is voor niemand makkelijk te verteren, maar een normaal mens slaagt daarin. Uiteindelijk aanvaarden ze dat en ze gaan verder met hun leven.
Een narcist kan en zal zich niet terugtrekken. Sta je op zijn lijst van mensen die hem ooit onrecht aandeden, in zijn ogen, dan blijf je daarop staan tot het einde der tijden. Het vuur der wraak geraakt nooit geblust en dooft nooit uit.
Ik-tegen-jou of wij-tegen-jou
De meesten van ons houden niet van conflicten en willen harmonie en rust in hun leven.
Dat geldt absoluut niet voor een narcist. Die geniet van de mogelijkheid om “man tegen man” te strijden. Hij ziet dat als de enige oplossing voor conflict. Strijd. Niet aflatende strijd.
Verwacht niet dat hij oprecht is wanneer hij bemiddelt of onderhandelt, want als hij enige vorm van bedreiging voelt, moet hij de duidelijke winnaar zijn. En dat kan niet bij bemiddeling, daar wint iedereen bij.
Geven en nemen, iets dat normale mensen doen en dat relaties bevordert, is niet zijn ding...
Zijn zwart-wit kijk op dingen betekent dat hij ook hard werkt om allianties te creëren tegen jou, om van zijn persoonlijke grieven een teamgebeuren te maken, om anderen voor zijn kar te spannen en om te trianguleren (er nog anderen bij te betrekken en de partijen tegen elkaar uit te spelen).
Wanneer de narcist je moeder of vader is, zullen alle protesten van jouw kant of pogingen om grenzen te stellen meestal worden bestraft en ondermijnd met een lastercampagne.
Dit geldt vooral als je ervoor hebt gekozen om geen contact meer te hebben.
Een narcistische ouder zal pas tevreden zijn als hij of zij je reputatie en je relaties met andere familieleden en eender wie hij kan overtuigen, heeft vernield.
Een narcistische ex, een narcistische ouder, houdt niet alleen van totale oorlog, hij gebruikt een "verschroeide aarde" tactiek en laat niets dan puin en ruïnes achter...
Je zou er haast medelijden mee hebben... Het zijn mensen die echt niet gezond of gelukkig zijn, maar ze richten zoveel schade aan in de levens van anderen dat enkel hun slachtoffers empathie verdienen...
Hulp zoeken
Zoals bij alle persoonlijkheidsstoornissen gaat narcisme over een langdurig gedragspatroon van emoties en gedrag dat zelfs hun intieme partners niet meteen opvalt.
En wanneer hun partners in een gelijkaardige thuissituatie opgroeiden, waar ze dergelijk gedrag normaal leerden vinden, kan het zelfs zeer lang duren.
Daarom dat helen van verwondingen en pijn zo essentieel is om op een gezonde manier in relaties te kunnen staan en om door een heldere lens naar je relatie te kijken, zodat je de relatie echt ziet voor wat ze is, de goede kanten én de minder goede (of zelfs schadelijke) kanten.
Het gevaar schuilt erin dat je niet door de façade van een verborgen narcist kan kijken, omdat ze passiever zijn dan openlijke narcisten.
Maar ze kunnen net zo destructief zijn voor je als de extraverte types.
De emotionele mishandeling is misschien stiller en subtieler, maar ze kan je uitputten en demoraliseren.
Jouw behoeften zijn totaal onbelangrijk.
Je kunt tevergeefs worden meegezogen in deze manipulatieve martelaar te proberen helpen en troosten.
Het is echter onmogelijk om hun leegte te vullen of om hun eeuwige slachtoffermentaliteit te veranderen.
Terwijl jij probeert te helpen, wordt jouw gevoel van eigenwaarde geleidelijk aan ondermijnd.
De narcist heeft geen empathie voor jou, zal je niet als een afzonderlijk individu zien en zal alles doen wat hij nodig acht om macht en controle te behouden.
Het is belangrijk om contact op te nemen met een therapeut als je je gemanipuleerd, verwaarloosd, van streek of uitgeput voelt.
Relatietherapie zal enkel werken als je partner echt wil veranderen (en een narcist vindt doorgaans dat hij niet moet veranderen, alles is de schuld van anderen...) en als je een therapeut hebt die echt onderlegd is in narcisme.
Individuele therapie kan jou in ieder geval wel helpen om ondersteuning te krijgen en te helpen helen.
Een narcist doorzien is een proces, het is zeker geen spelletje.
Wees voorzichtig en zoek hulp.
Veel moed, je bent niet alleen!
Eva