"De feestdagen zijn een tijd om door te brengen met geliefden". Maar hoe kom je de feestdagen door als er een lege plek is aan tafel en een gat in je hart?
Wat je ook viert, of het Kerst, Chanoeka, Ramadan of iets anders is, dergelijke feestdagen zijn mijlpalen die we met elkaar delen en gewoonlijk is het een tijd die we doorbrengen met familie en geliefden. Het zijn normaal gezien warme, gezellige, verbindende bijeenkomsten met de mensen die in ons hart zitten.
Maar als de feestdagen draaien om zij van wie we het meeste houden, hoe kunnen we er dan mee omgaan als er een belangrijk iemand ontbreekt?
Voor veel mensen zijn de feestdagen een terugkerende tijd van rouw en verlies, of het nu om een overleden geliefde gaat of om levend verlies (zoals verdriet om iemand die het contact verbroken heeft) en we missen hen in deze periode nog meer dan anders. Velen kijken dan ook helemaal niet uit naar deze periode en hopen dat ze snel weer voorbij is.
Feestdagen kunnen ons doen denken aan wat ooit was, aan wat had kunnen zijn, aan wat niet meer is...
Er komen voor velen (onaangename) emoties de kop opsteken en vaak komen ook de emoties naar boven die we denken goed weggestopt te hebben.
Maar je kan en je zal de feestdagen doorkomen!
Het is beter om het gevoel van verdriet en gemis er te laten zijn.
Want het is niet het verdriet dat je wil vermijden, het is de pijn.
Niemand kan de pijn wegnemen, maar verdriet is niet enkel pijn. Verdriet is liefde.
Verdriet is liefde die je voelt en die je niet kan geven.
Anderen zien vieren kan pijnlijk en overweldigend zijn. Vooral in het eerste jaar na een afscheid moeten we leren hoe we nieuwe rituelen en -tradities kunnen ontwikkelen.
De eerste stap bij het omgaan met verdriet tijdens de feestdagen is erkennen dat de feestdagen moeilijk zijn.
Je kunt je hierop voorbereiden door specifieke plannen te maken en de ondersteuning te krijgen die je nodig hebt.
(Bedenk ook dat het vooruitlopen op deze periode soms lastiger kan zijn dan de dagen zelf.)
Grief is like the ocean; it comes in waves ebbing and flowing. Sometimes the water is calm, and sometimes it's overwhelming. All we can do, is learn to swim. ―Vicky Harrison
Mijn tips om met verdriet om te gaan tijdens de feestdagen
Isoleer jezelf niet
Deze tijd van het jaar kunnen er extra emotionele triggers zijn door herinneringen aan dierbaren die er niet bij zijn. Er kan (goedbedoelde) druk zijn van familie en vrienden om aan feestelijkheden deel te nemen, terwijl je jezelf helemaal niet in feeststemming voelt. Check in bij jezelf om na te gaan wat je nodig hebt. Volg daarbij je gevoel, zonder jezelf volledig af te sluiten. Probeer de verleiding te weerstaan om alles te annuleren en nergens aan deel te nemen. Het is wel helemaal OK om bepaalde omstandigheden te vermijden waarvoor je je nog niet klaar voelt, maar isoleer jezelf niet.
Evenwicht is alles en uiteindelijk hebben we als menselijke zoogdieren de aangeboren behoefte aan verbinding met anderen. We zijn letterlijk bedraad, via ons zenuwstelsel, om te verbinden met anderen. Verbinding met andere zoogdieren, mensen of dieren, werkt ook helend. Dus de feestdagen hoeven niet het emotionele dal te zijn dat je misschien verwacht.
Stel realistische verwachtingen voor jezelf
Aanvaard dat vieren nu anders is.
Bepaal of je nog steeds kunt omgaan met verantwoordelijkheden en verwachtingen uit het verleden. Onderzoek wat er bij het vieren komt kijken en vraag jezelf af of je ermee wilt doorgaan.
Accepteer de aanbiedingen van anderen om te koken, winkelen, decoreren, enzovoort.
Overweeg dit jaar om online te winkelen als je de drukte of herinneringen wil vermijden.
Omring jezelf met mensen die van je houden en je ondersteunen
Deel je plannen met die familie en vrienden en breng hen op de hoogte van hoe je de feestdagen wil beleven.
Herinneringen ophalen kan een bron van troost zijn. Hen met anderen delen door verhalen te vertellen en naar foto's te kijken kan heel verbindend zijn.
Maak wat tijd om alleen te zijn, voor verdriet en rouw, maar breng dit in evenwicht met sociale activiteiten.
Sta jezelf toe verdriet te voelen, sta jezelf toe te rouwen
Het is belangrijk om te erkennen dat elk familielid zijn/haar eigen unieke rouwervaring heeft. Geen enkele manier is goed of fout.
Verdriet is zo uniek van mens tot mens als een sneeuwvlok.
Emoties wegduwen is een beetje als krampachtig proberen een bal onder water te houden.
Dat is heel vermoeiend en uiteindelijk floept de bal toch omhoog.
Ook de pijnlijke emoties toelaten en huilen, reguleert de spanning in je lichaam, lucht op en geeft je meer ruimte om te leven en om ook geluk en plezier te beleven.
Sta jezelf toe vreugde en plezier te voelen
Het ervaren van vreugde en gelach in een tijd van verdriet betekent helemaal niet dat je je geliefde bent vergeten, dus voel je a.u.b. niet schuldig als je plezier ervaart.
Je kan aangename en pijnlijke emoties tegelijk ervaren terwijl je rouwt en dat is OK.
Alle emoties kunnen samen bestaan. Je kan tegelijk mensen missen en genieten.
Als je geluk voelt, laat dan zonder schulgevoel toe dat dat je hart vult en wees volledig aanwezig bij de mensen rond je.
Haal troost uit dingen doen voor anderen
Overweeg om een schenking te doen aan een goed doel of om vrijwilligerswerk te doen.
Nodig een gast uit die het niet breed heeft of iemand die alleen zou zijn tijdens de feestdagen.
Heb je zelf een vriend(in) of familielid in nood, vraag dan niet of ze hulp nodig hebben, help hen gewoon.
Dingen doen voor anderen, verlicht verdriet voor jou en brengt vreugde voor jullie beiden. Uiteindelijk draaien deze feestdagen om gemeenschap, om deel uitmaken van iets groters dan jij als individu, dus het kan de ideale gelegenheid zijn om je over te geven aan de "spirit of the season" en iets te doen voor anderen.
Kerst is in mijn ogen meer dan een feestdag, het is een houding, het hele jaar rond...
Zorg goed voor jezelf
Het kan verleidelijk zijn om een glas meer te drinken om minder te voelen, alcohol en andere middelen zijn vaak een vlucht voor wie pijn ervaart, maar anticiperen op lastige emoties en goed vooruitplannen helpt.
Maak een lijstje van gezonde coping skils (ademhalingsoefeningen, wandelen, muziek beluisteren, zingen, yoga, ...). Probeer de drukte van de feestdagen te vermijden als dat overweldigend voelt. Lichaamsbeweging is vaak een tegengif voor depressie. Tijdens het bewegen komen er gelukshormonen vrij, zoals dopamine, serotonine en endorfine, en dat is goed voor je mentale staat. "Het van je afschrijven" helpt ook. Schrijven in een dagboek kan een goede uitlaatklep zijn voor je verdriet.
Laat je emoties er zijn. Moet je 1000 tranen huilen, stop dan niet bij 500.
Sta toe dat anderen je helpen. We hebben allemaal wel eens hulp nodig in ons leven...
Creëer een nieuwe traditie of ritueel dat past bij jouw huidige situatie
Sommige mensen vinden troost in het eren van tradities, terwijl anderen ze net ondraaglijk pijnlijk vinden. Nieuwe tradities creëren kan helend zijn wanneer je rouwt.
Nieuwe herinneringen maken, wist oude herinneringen niet uit, en wie van je houdt, zal willen dat je geniet van de mooie momenten in het leven.
Enkele voorbeelden van mogelijke nieuwe rituelen en tradities zijn:
Kondig vooraf aan dat iemand anders het ritueel, zoals het aansnijden van de klassieke kerstkalkoen, zal voltrekken. Zeker als er kinderen bij betrokken zijn, is dit heel belangrijk.
Maak een herinneringsdoos. Vul die met foto's van je dierbare of herinneringen van familieleden en vrienden. Aan jonge kinderen kan je vragen om tekeningen aan de herinneringsdoos toe te voegen.
Steek een kaars aan ter ere van de persoon die er niet is.
Zet een boeket bloemen op de feesttafel ter ere van hem of haar.
Hou een moment van stilte om hem of haar te eren als het om een overledene gaat.
Plaats een symbolisch ornament in de kerstboom.
Speel de favoriete muziek of het favoriete spel van diegene die gemist wordt.
Plan een feestmaal met de favoriete gerechten van die persoon.
...
Ik ben zeker dat je zelf nog andere rituelen of nieuwe tradities kan bedenken, die passen bij jou en de persoon die je mist.
Besteed extra aandacht aan kinderen
Kinderen worden in turbulente tijden en in tijden van verdriet vaak over het hoofd gezien... Maar kinderen zijn emotiesponsjes. Het kan dus goed zijn dat ze met hun eigen emoties en die van jou worstelen zonder dit duidelijk te uiten.
Wees daar extra alert voor en ondersteun hen (of laat hen ondersteunen) in hun proces.
(Uus Knops, psychiater en rouwdeskundige heeft een bijzonder boek geschreven voor kinderen, met prachtige illustraties van Sassafras De Bruyn, dat kinderen ondersteunt bij verlies en rouw: "Het alfabet voor groot verdriet". Ik kan het warm aanbevelen.)
Vraag tijdig om hulp
Het is essentieel om hulp te vragen van familie, vrienden, collega's en professionals als dat nodig is. De feestdagen kunnen veel complexe emoties oproepen, dat is volledig normaal en het kan nuttig zijn om je professioneel te laten begeleiden.
Het belangrijkste om te onthouden is dat er geen goede of foute manier is om de feestdagen te vieren als je een geliefde mist. Jij bepaalt je plannen.
En wees in deze periode, meer dan ooit, lief en mild voor jezelf.
Ik wens je, wat je omstandigheden ook zijn, de fijnst mogelijke feestdagen toe.
Veel warms,
Eva
