Waarom we kinderen in de steek laten door niet naar de waarheid te zoeken bij conflictscheiding

In situaties van hoogconflictscheidingen, waar tegelijk vragen zijn m.b.t. de veiligheid van het kind, is het cruciaal dat professionals de waarheid boven tafel krijgen. Helaas blijkt in de praktijk dat velen zeer terughoudend zijn om aan waarheidsvinding te doen.

Stel je voor: een 8-jarig meisje vertelt haar moeder dat papa haar intiem heeft aangeraakt.

Een 10-jarige jongen krijgt paniekaanvallen als hij naar zijn vader moet.

De ouders zijn gescheiden, het was een conflictscheiding. De twee ouders beschuldigen elkaar van leugens.

En de hulpverlener? Die kiest ervoor om geen onderzoek te doen naar wat er werkelijk gebeurd is.

Dit scenario speelt zich elke dag af in België en Nederland.

Terwijl kinderen om hulp schreeuwen, weigeren veel professionals in hoogconflictscheidingen aan waarheidsvinding te doen.

Het gevolg? Kinderen blijven onbeschermd in gevaarlijke situaties, of verliezen onnodig contact met een veilige ouder.

De schrikbarende realiteit van wegkijken

Onderzoek van Smit et al. uit 2015 toont een pijnlijke waarheid: slechts 35% van de Nederlandse professionals in de jeugdbescherming ziet het actief achterhalen van de waarheid als de beste aanpak bij hoogconflictscheidingen.

Dit betekent dat bijna twee derde van de hulpverleners bewust kiest om niet dieper te graven wanneer er vermoedens zijn van kindermisbruik of -mishandeling.

"Waarheidsvinding is geen optie, maar een noodzaak in hoogconflictscheidingen waar de veiligheid van kinderen op het spel staat." - Dr. Janet R. Johnston, San José State University

Wie zijn wij om kinderen in de steek te laten op het moment dat zij ons het hardst nodig hebben?

Wie zijn wij om weg te kijken wanneer hun veiligheid en toekomst op het spel staan?

Het web van excuses ontrafelen

Hulpverleners hebben hun redenen - of beter gezegd, hun excuses.

Ze willen neutraal blijven.

Ze zijn bang om de therapeutische relatie te verstoren.

Ze vinden het niet hun taak om uitspraken te doen over feiten.

Ze onderschatten de ernst van kindermisbruik en overschatten het aantal valse aangiftes.

Maar geen enkele reden rechtvaardigt het in gevaar brengen van een kind.

Stel je dezelfde redenering voor bij een arts. "Ik ga geen grondig onderzoek doen naar uw klachten, want ik wil mijn relatie met u goed houden." Absurd, toch?

Hoe kan een professional passende hulp bieden zonder eerst de werkelijke situatie te onderzoeken?

Het is tijd om te erkennen dat deze "neutrale" houding in werkelijkheid een keuze is.

Een keuze die kinderen kwetsbaar maakt. Een keuze die mogelijk levens verwoest.

De mythe van valse beschuldigingen

Een van de meest hardnekkige argumenten tegen waarheidsvinding is de angst voor valse beschuldigingen. Dit argument wordt zo vaak gebruikt dat het bijna als waarheid wordt aangenomen. Maar de feiten spreken een ander verhaal.

Onderzoek van Trocmé en Bala uit 2005 toont aan dat slechts 4-12% van de beschuldigingen van kindermishandeling bewust vals is in scheidingszaken.

Een studie van Bala et al. uit 2007 vond dat amper 1,3% van de beschuldigingen van seksueel misbruik opzettelijk vals was.

Dit betekent dat meer dan 88% van de beschuldigingen terecht is.

Nog schokkender: valse ontkenning van misbruik door plegers komt vaker voor dan valse beschuldigingen door ouders.

Toch gebruiken we de angst voor het zeldzame om het veel voorkomende te negeren.

De verwoestende gevolgen van wegkijken

Wanneer professionals weigeren de waarheid te achterhalen, betalen kinderen de prijs. En die prijs is hoger dan we ons kunnen voorstellen.

Voor het kind betekent het:

• Voortdurend misbruik of mishandeling zonder bescherming

• Blootstelling aan een onveilige ouder

• Gemiste kansen op noodzakelijke hulp en therapie

• Psychische problemen zoals angst, depressie en hechtingsstoornissen

• Een verscheurende loyaliteitsconflict die jaren kan duren

• Het verlies van vertrouwen in volwassenen en het systeem

Voor de beschermende ouder betekent het:

• Niet serieus genomen worden door professionals

• Mogelijk beschuldigd worden van "ouderverstoting"

• Het opgeven van de strijd om het kind te beschermen

• Hulpeloosheid toekijken hoe het kind lijdt

Voor het systeem betekent het:

• Verlies van geloofwaardigheid en vertrouwen

• Eindeloos voortslepen van zaken in onduidelijkheid

• Hooge kosten zonder effectieve oplossingen

• Beschadiging van de relatie tussen hulpverlening en cliënten

Deze gevolgen zijn geen abstracte mogelijkheden. Ze gebeuren elke dag, in elke gemeente, bij elke instelling die kiest voor de gemakkelijke weg van wegkijken.

Wettelijke en morele plichten genegeerd

Het weigeren van waarheidsvinding is niet alleen moreel problematisch - het is ook wettelijk problematisch.

Hulpverleners schenden fundamentele rechten die zijn vastgelegd in nationale en internationale wetgeving.

Het VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind stelt duidelijk dat het belang van het kind altijd de eerste overweging moet zijn. De Nederlandse Jeugdwet en de Belgische wetgeving voor integrale jeugdhulp verplichten professionals om kinderen te beschermen tegen misbruik en mishandeling.

Deze wetten zijn geen suggesties - het zijn verplichtingen.

Hulpverleners die geen actie ondernemen om de veiligheid van kinderen vast te stellen, verzaken niet alleen hun morele, maar ook hun wettelijke plicht. Ze maken zich schuldig aan het in gevaar brengen van kwetsbare kinderen.

De weg voorwaarts: moed over comfort

Waarheidsvinding in hoogconflictscheidingen is geen gemakkelijke taak. Het vraagt moed, doorzettingsvermogen en een sterk ethisch kompas. Het betekent moeilijke beslissingen nemen en soms ongemakkelijke waarheden onder ogen zien.

Maar het is precies daarom zo cruciaal.

Professionals kunnen stappen ondernemen om effectieve waarheidsvinding mogelijk te maken:

• Specialistische training volgen in het beoordelen van hoogconflictscheidingen

• Multidisciplinair samenwerken met advocaten, rechters en specialisten

• Gestructureerde beoordelingsinstrumenten gebruiken

• Duidelijk communiceren over het doel en proces van onderzoek

• Aanbevelingen baseren op feitelijke bevindingen, niet op veronderstellingen

Het kind centraal: waar het werkelijk om draait

In alle discussies over neutraliteit, therapeutische relaties en professionele comfort wordt één stem vaak vergeten: die van het kind.

Het kind dat bescherming nodig heeft.

Het kind dat recht heeft op veiligheid.

Het kind dat recht heeft op de waarheid over zijn of haar eigen leven.

Kinderen hebben het recht om te weten wie hen kan vertrouwen.

Ze hebben het recht op een veilige, stabiele situatie waarin ze kunnen groeien en herstellen. Ze hebben het recht op hulpverleners die bereid zijn alles te doen om hen te beschermen, ook als dat ongemakkelijk is.

Wanneer we kiezen voor gemak boven moed, voor comfort boven waarheid, laten we deze kinderen fundamenteel in de steek.

Een cultuuromslag die niet langer kan wachten

De tijd van excuses is voorbij. We kunnen niet langer accepteren dat professionals wegkijken wanneer kinderen bescherming nodig hebben. We kunnen niet langer tolereren dat "neutraliteit" wordt gebruikt als dekmantel voor laksiteit.

Er moet een fundamentele cultuuromslag plaatsvinden in de hulpverlening.

Deze omslag begint met erkenning.

Erkenning dat huidige praktijken falen.

Erkenning dat kinderen de prijs betalen voor onze terughoudendheid.

Erkenning dat we beter kunnen en moeten.

Het vervolgt met actie.

Actie in de vorm van betere training, duidelijkere protocollen en moediger leiderschap.

Actie in de vorm van professionals die bereid zijn hun comfort zone te verlaten voor het welzijn van kinderen.

En het eindigt met verantwoordelijkheid.

Verantwoordelijkheid nemen voor onze keuzes en hun gevolgen.

Verantwoordelijkheid voor elke gemiste kans om een kind te beschermen.

De keuze is aan ons

Elke dag staan hulpverleners voor keuzes.

Onderzoeken of wegkijken.

Beschermen of gemakzucht.

Moed of comfort.

Deze keuzes bepalen niet alleen de toekomst van individuele kinderen - ze bepalen wat voor samenleving we zijn.

Zijn we een samenleving die haar meest kwetsbare leden beschermt, ook als dat moeilijk is?

Of zijn we een samenleving die kiest voor de gemakkelijke weg, ten koste van kinderveiligheid?

Het antwoord ligt in onze handen. In de handen van elke professional die wordt geconfronteerd met vermoedens van kindermisbruik, -mishandeling en -verwaarlozing.

In de handen van elke supervisor die beleid bepaalt.

In de handen van elke beleidsmaker die kaders stelt.

Waarheidsvinding is geen optie - het is een noodzaak.

Het is tijd om deze noodzaak te omarmen.

Het is tijd om moed te tonen.

Het is tijd om kinderen de bescherming te geven die ze verdienen.

Want aan het einde van de dag gaat het niet om onze gemoedsrust, onze therapeutische relaties of onze professionele comfort.

Het gaat om een kind dat veiligheid nodig heeft. Een kind dat op ons vertrouwt.

Een kind dat het recht heeft op de waarheid.

Laten we dat kind niet in de steek laten.

De vraag is niet of we waarheidsvinding kunnen doen - de vraag is of we de moed hebben om het te doen.

Voor elke professional die dit leest: wat is jouw antwoord?

Eva