Reacties van mensen met PTSS worden vaak verkeerd begrepen en door de buitenwereld als "abnormaal" beschouwd. Wanneer dit ook in de rechtsgang gebeurt, kan dat verstrekkende gevolgen hebben.
Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een complexe aandoening die voortkomt uit extreem stressvolle, traumatische ervaringen.
Mensen met PTSS vertonen vaak reacties die door de buitenwereld als “abnormaal” worden beschouwd en verkeerd worden begrepen.
Deze reacties kunnen variëren van intense angst en flashbacks tot emotionele vervlakking, terugtrekking en prikkelbaarheid. Het is essentieel te begrijpen dat deze gedragingen voortkomen uit een diepgeworteld trauma en niet uit een intrinsiek gebrek.
De maatschappij heeft de neiging om deze reacties te labelen als ongepast of vreemd, wat kan leiden tot stigmatisering en isolatie van de betrokken personen.
Dit misverstand kan de weg naar herstel bemoeilijken, aangezien een ondersteunende omgeving cruciaal is voor het omgaan met PTSS.
In de rechtsgang kan dit leiden tot misinterpretaties door rechters, door hen aangestelde experten, andere beoordelaars, bemiddelaars en advocaten, wat op zijn beurt gevolgen heeft voor beslissingen over ouderlijk gezag, de zorg voor en omgang met de kinderen en andere juridische kwesties.
In dit artikel worden twee voorbeelden gepresenteerd om te illustreren hoe deze misinterpretaties zich manifesteren in juridische contexten en hoe ze de levens van mensen met PTSS en hun kinderen kunnen beïnvloeden.
Voorbeeld 1: de rol van de rechter in familierechtzaken
In het familierecht is de rol van de rechter cruciaal bij het nemen van beslissingen die het leven van kinderen en ouders aanzienlijk kunnen beïnvloeden.
Het is van essentieel belang dat rechters beschikken over een gedegen kennis van de impact van posttraumatische stressstoornis (PTSS) op de gedragingen en reacties van betrokkenen.
Helaas is er in de praktijk vaak sprake van een gebrek aan traumabewustzijn, waardoor rechters geneigd zijn om te oordelen op basis van observaties die niet het volledige plaatje weergeven.
Stelt u zich voor dat een moeder die lijdt aan PTSS, veroorzaakt door geweld van haar ex-partner, voor de rechter verschijnt in een procedure over het ouderlijk gezag.
Haar angstige gedrag en emotionele uitbarstingen kunnen door de rechter worden gezien als een onvermogen om voor haar kinderen te zorgen. Daarnaast kan haar gebrek aan communicatie met de vader worden geïnterpreteerd als onwil om samen en constructief het ouderlijk gezag uit te oefenen.
Dit kan leiden tot een onterecht oordeel dat deze moeder niet in staat is om voor haar kinderen te zorgen en dat ze de vader wil uitsluiten van het ouderschap.
Het is echter van groot belang te begrijpen dat deze reacties niet voortkomen uit een gebrek aan liefde of verantwoordelijkheidsgevoel, maar eerder uit een diepgeworteld trauma dat haar vermogen om emotioneel te stabiliseren beïnvloedt.
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat trauma de hersenfunctie en emotionele regulatie van individuen kan verstoren, wat leidt tot reacties die als "abnormaal" kunnen worden ervaren door buitenstaanders.
De rechter moet zich bewust zijn van deze dynamiek en een trauma-geïnformeerde benadering hanteren, waarbij het welzijn van het kind en de ouder centraal staat.
Dit kan onder meer inhouden dat er deskundigen worden ingeschakeld die gespecialiseerd zijn in trauma, om de rechter te helpen bij het begrijpen van de context van de gedragingen van de moeder.
Door te erkennen dat de reacties van mensen met PTSS voortkomen uit hun ervaringen en niet uit een intrinsiek tekort, kan de rechter een traumabewuste, rechtvaardige en weloverwogen beslissing nemen die zowel het welzijn van de kinderen als de ouder in overweging neemt.
Voorbeeld 2: de rol van de bemiddelaar in echtscheidingsprocedures
In echtscheidingsprocedures waarin een of beide partijen lijden aan PTSS, kan de rol van de bemiddelaar als cruciaal worden beschouwd.
Bemiddelaars hebben de verantwoordelijkheid om een veilige omgeving te creëren waarin beide partijen hun zorgen en behoeften kunnen uiten.
Echter, zonder een goed begrip van de impact van trauma, kunnen bemiddelaars de reacties van een partij verkeerd interpreteren, wat kan leiden tot een verstoorde communicatie en een onvolledig begrip van de situatie.
Neem bijvoorbeeld een situatie waarin een vader met PTSS betrokken is bij een bemiddelingssessie over het verblijf van de kinderen en het ouderlijk gezag.
Zijn nervositeit en teruggetrokken gedrag kunnen door de bemiddelaar worden gezien als desinteresse, onbetrouwbaarheid of onwil om mee te werken.
Dit kan leiden tot vooroordelen over zijn vermogen om een actieve rol in het leven van de kinderen te spelen.
De realiteit is echter dat zijn gedrag voortkomt uit de symptomen van zijn trauma, zoals hyperarousal en vermijding, die zijn interacties beïnvloeden.
Een traumabewuste benadering in de bemiddeling omvat het erkennen van deze reacties en het creëren van een ruimte waarin de vader zich veilig genoeg voelt om zijn zorgen te uiten.
De bemiddelaar zou technieken kunnen toepassen die zijn emotionele regulatie ondersteunen, zoals het aanbieden van pauzes of het gebruik van rustige communicatie.
Dit kan helpen om de dialoog te openen en de vader in staat te stellen om zijn gevoelens en intenties duidelijker te verwoorden.
Het is essentieel dat rechters, andere beoordelaars, aangestelde experten, bemiddelaars en advocaten zich bewust zijn van de fundamentele attributiefout, die hen kan verleiden om gedrag te beoordelen zonder rekening te houden met de onderliggende trauma's.
Investeren in training over de effecten van trauma zal ook bijdragen aan een rechtvaardigere uitkomst voor de kinderen die bij deze geschillen betrokken zijn.
Deze voorbeelden benadrukken de dringende behoefte aan een trauma-geïnformeerde benadering binnen het juridische systeem.
Door een beter begrip van trauma en de bijbehorende reacties kunnen zij rechtvaardigere beslissingen nemen die de rechten en belangen van ouders en kinderen respecteren.
Het is van cruciaal belang dat iedereen die de bevoegdheid heeft te adviseren of te oordelen over ouderlijke capaciteiten en ouderlijk gezag trauma-geïnformeerd zijn.
Kinderen en ouders die betrokken zijn bij rechtszaken rond ouderlijk gezag hebben vaak te maken met complexe emotionele en psychologische trauma's.
Een gebrek aan begrip van deze ervaringen kan leiden tot onjuiste oordelen die de belangen en rechten van kinderen in gevaar brengen.
Wanneer rechters en andere beoordelaars niet trauma-geïnformeerd zijn, kunnen zij abnormaal gedrag in abnormale situaties verkeerd interpreteren.
Dit kan resulteren in beslissingen die niet alleen schadelijk zijn voor de betrokkenen, maar ook de kans op herstel en gezonde relaties belemmeren.
Onderzoek toont aan dat trauma-informatie de kwaliteit van beslissingen kan verbeteren en bijdraagt aan het welzijn van kinderen en ouders (Herman, J. L. (1992).
“Een abnormale reactie op een abnormale situatie is normaal gedrag.”―Viktor Frankl, neuroloog, psychiater, filosoof en Holocaust overlever
Wat is PTSS?
Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een complexe aandoening die vaak voortkomt uit het ervaren van extreem stressvolle of traumatische gebeurtenissen. Mensen met PTSS vertonen vaak reacties die door de buitenwereld als “abnormaal” worden beschouwd.
De symptomen van PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom) worden volgens de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 2013) ingedeeld in vier hoofdcategorieën:
Herbeleving
Patiënten kunnen last hebben van intrusieve herinneringen, nachtmerries of intense emotionele en lichamelijke reacties op herinneringen aan het trauma.
Vermijding
Personen met PTSS vermijden vaak gedachten, gevoelens of situaties die hen aan het trauma herinneren (triggers). Dit kan o.a. leiden tot sociale isolatie en het vermijden van communicatie.
Negatieve veranderingen in cognities en stemming
Symptomen omvatten negatieve gedachten over zichzelf of anderen, schuldgevoelens, en een verminderd gevoel van betrokkenheid bij activiteiten.
Verhoogde arousal en reactiviteit
Dit kan zich uiten in prikkelbaarheid, woede-uitbarstingen, hyperwaakzaamheid en slaapproblemen.
Het is essentieel dat mensen die deze symptomen ervaren professionele hulp zoeken.
De reacties van mensen met PTSS
De reacties van mensen met PTSS kunnen als "abnormaal" worden beschouwd door de buitenwereld. Dit omvat overmatige o.a. schrikreacties, vermijdingsgedrag, emotionele uitbarstingen en sociale isolatie. Deze reacties zijn echter niet het gevolg van karakterfouten, maar van de manier waarop het brein en het lichaam reageren op trauma.
Neurobiologie van trauma
Trauma heeft een diepgaande impact op de hersenstructuren die verantwoordelijk zijn voor emoties en stressregulatie. Onderzoek toont aan dat trauma de amygdala, die verantwoordelijk is voor de verwerking van angst, hyperactief maakt, terwijl de prefrontale cortex, die helpt bij de regulatie van emoties, vaak onderactief is (Perry, 2009).
Hierdoor kunnen mensen met PTSS situaties verkeerd beoordelen en ongepaste reacties vertonen, maar deze reacties zijn gekend, beschreven, voorspelbaar en biologisch correct.
De rol van de hippocampus
De hippocampus, die betrokken is bij geheugen en leren, kan ook worden aangetast door trauma. Studies hebben aangetoond dat mensen met PTSS vaak een verkleinde hippocampus hebben, wat kan leiden tot problemen met het herinneren van gebeurtenissen en het onderscheiden van actuele situaties van traumatische herinneringen (Bremner, 2006).
Kunnen mensen die lijden aan PTSS wel goed voor hun kinderen zorgen?
Posttraumatische stressstoornis (PTSS) heeft aanzienlijke gevolgen voor het dagelijks leven en kan invloed uitoefenen op de opvoedcapaciteiten van ouders.
Onderzoek toont aan dat ouders met PTSS uitdagingen kunnen ondervinden in emotionele beschikbaarheid, stressmanagement en gedragsregulering, wat de ouder-kindrelatie kan beïnvloeden (Scheeringa et al., 2005).
Desondanks zijn er ook positieve aspecten te overwegen. Veel ouders met PTSS zijn zich bewust van hun symptomen en werken actief aan hun herstel.
Therapeutische interventies kunnen hen helpen effectievere ouders te worden (Kassam-Adams, 2006).
Daarnaast kunnen deze ouders sterke veerkracht en empathie ontwikkelen, wat hen in staat stelt om een ondersteunende omgeving voor hun kinderen te creëren.
Concluderend kan gesteld worden dat, hoewel PTSS uitdagingen met zich meebrengt, ouders in staat zijn om goede zorg te bieden aan hun kinderen, mits zij de juiste ondersteuning en behandeling ontvangen.
Hulp en ondersteuning
Posttraumatische stressstoornis (PTSS) kan een ingrijpende impact hebben op het leven van betrokkenen. Het is essentieel dat mensen met PTSS hulp zoeken en ontvangen om hun symptomen effectief te beheersen. Professionele ondersteuning, zoals therapie speelt een cruciale rol in het herstelproces.
Naast professionele hulp is sociale steun van vrienden, familie en de gemeenschap van groot belang. Een ondersteunend netwerk biedt emotionele stabiliteit en een gevoel van verbondenheid, wat het herstel bevordert. Het gevoel van acceptatie en begrip binnen dit netwerk kan een significante bijdrage leveren aan het overwinnen van de symptomen van PTSS.
Bovendien is een rechtvaardige bejegening noodzakelijk.
Mensen met PTSS verdienen respect en empathie, zodat zij zich veilig voelen om hun ervaringen te delen.
Door een omgeving te creëren waarin zij zich gehoord en gesteund voelen, kunnen zij de weg naar herstel effectiever bewandelen.
De fundamentele attributiefout en PTSS
De fundamentele attributiefout verwijst naar de neiging om het gedrag van anderen te verklaren op basis van hun karakter en persoonlijkheid, zonder rekening te houden met externe factoren.
Dit fenomeen kan bijzonder schadelijk zijn bij personen met posttraumatische stressstoornis (PTSS). Zij worden vaak onterecht beoordeeld op hun capaciteiten als ouder of hun functioneren in het dagelijks leven.
Het is van cruciaal belang om de context van hun trauma te overwegen. Het gedrag van mensen met PTSS kan sterk beïnvloed worden door hun ervaringen, wat kan leiden tot misinterpretaties van hun capaciteiten en intenties.
Wanneer externe factoren niet worden erkend, kunnen juridische en sociale gevolgen ontstaan die niet in het belang van het kind zijn.
Dit kan leiden tot verdere traumatisering van zowel het kind als de ouder.
Het is essentieel om een holistische benadering te hanteren, waarbij zowel de persoon als de context in overweging worden genomen (Lerner, 2017; Van der Kolk, 2014).
De rol van professionals in het recht
Professionals zoals rechters, beoordelaars, bemiddelaars en advocaten spelen een cruciale rol in het begrijpen van de reacties van mensen met PTSS en het is essentieel om rechtvaardige beslissingen te nemen, vooral in situaties die de zorg voor kinderen betreffen.
Rechters, door hen aangestelde experten en andere beoordelaars
Rechters en beoordelaars moeten zich bewust zijn van de effecten van trauma op individuen.
In juridische contexten is het van belang dat zij niet alleen kijken naar het gedrag van de ouder, maar ook naar de achtergrond en de context van hun reacties. Dit kan hen helpen om begripvol en rechtvaardig te oordelen.
Bemiddelaars
Bemiddelaars kunnen een belangrijke rol spelen in het creëren van een veilige ruimte voor ouders met PTSS. Door een trauma-geïnformeerde benadering kunnen zij helpen om de communicatie te verbeteren en misverstanden te voorkomen.
Advocaten
Advocaten moeten ook trauma-geïnformeerd zijn om hun cliënten effectief te kunnen vertegenwoordigen. Dit houdt in dat zij de specifieke uitdagingen begrijpen waarmee hun cliënten worden geconfronteerd en dat zij in staat zijn om deze context te presenteren aan rechterlijke instanties.
De beoordeling van ouderlijke conflicten
Rechters, experten en andere beoordelaars dienen zich bewust te zijn van de complexe dynamieken die ontstaan in ouderlijke conflicten.
Vaak zijn er ouders die, vanuit eigen kwetsuren, angsten of wrok, de andere ouder willen treffen. Dit kan leiden tot het gebruik van kinderen en ouderlijk gezag als inzet in een strijd.
Onderzoek toont aan dat getraumatiseerde doelwitouders vaak worden getriggerd en gedestabiliseerd door manipulatieve tactieken van de andere ouder.
Dit kan resulteren in een situatie waarin de doelwitouder als ongeschikt of instabiel wordt waargenomen (Kuehn & Barlow, 2015).
Wanneer rechters, aangestelde experten en andere beoordelaars deze dynamiek niet herkennen, kunnen zij onbedoeld de ondermijnende ouder in de kaart spelen.
Dit kan leiden tot het ontnemen van het ouderlijk gezag van de doelwitouder en beperking van diens omgang met de kinderen.
Het gevolg is niet alleen bijkomend trauma voor de getraumatiseerde ouder, maar ook een ernstige schending van de rechten van de kinderen (Baker, 2010).
Het is van cruciaal belang dat rechters en anderen deze situaties zorgvuldig analyseren en traumabewust zijn om onrecht te voorkomen.
Conclusie
De reacties van mensen met PTSS zijn vaak het resultaat van diepgewortelde trauma's en zijn niet representatief voor hun capaciteiten als ouders of individuen.
Het is van vitaal belang dat professionals binnen het recht en de bemiddeling zich bewust zijn van de complexiteit van trauma, en hoe dit zich manifesteert in de reacties van individuen met PTSS.
Door een trauma-geïnformeerde benadering te hanteren, kunnen zij bijdragen aan het creëren van een rechtvaardiger systeem dat het welzijn van zowel ouders als kinderen bevordert.
Dit vraagt om een voortdurende educatie en bewustwording van de effecten van trauma, zodat onterecht oordeel en misinterpretatie van gedrag tot het verleden behoren.
Door een beter begrip van deze reacties te bevorderen en de fundamentele attributiefout te vermijden, kunnen professionals en de samenleving als geheel een grotere empathie en rechtvaardigheid bieden aan degenen die lijden aan PTSS.
Dit is niet alleen essentieel voor hun welzijn, maar zeker ook voor de toekomst van hun kinderen.
Laten wij allen ons steentje bijdragen aan een betere wereld voor kinderen en hun ouders.
Dankuwel.
Bronnen
American Psychiatric Association. (2013). “Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.)”
Bremner, J. D. (2006). "Trauma and Memory: A Cognitive Neuroscience Perspective." "Journal of Traumatic Stress”, 19(6), 777-788.
Perry, B. D. (2009). "Examining Child Maltreatment through a Neurodevelopmental Lens." Journal of Child Maltreatment, 14(4), 1-14.
van der Kolk, B. A. (2014). “The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma”.
Herman, J. L. (1997). “Trauma and Recovery: The Aftermath of Violence - From Domestic Abuse to Political Terror”.
Baker, A. J. L. (2010). "Adult Children of Parental Alienation Syndrome: Breaking the Ties that Bind". New York: W. W. Norton & Company.
Kuehn, K. S., & Barlow, A. (2015). "Parental Alienation Syndrome: A Guide for Mental Health Professionals". New York: Oxford University Press.
Scheeringa, M. S., Zeanah, C. H., & Myers, L. (2005). "DSM-IV PTSD criteria in preschool children: a child-specific loss criterion". Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry.
Kassam-Adams, N. (2006). "Supporting children after trauma: The role of parents". Journal of Trauma & Dissociation.