Waarom professionals slachtoffers van coercive control vaak verkeerd inschatten

In een tijd waarin slachtoffers van coercive control steeds assertiever en beter geïnformeerd zijn, is er een spanningsveld tussen hen en de hulpverleners die hen moeten ondersteunen

Laatst zat er weer zo'n vrouw voor me. Intelligent, zelfstandig, niet op haar mondje gevallen, met een universitaire opleiding en een leidinggevende baan. Kortom, het soort vrouw waarvan men vaak denkt dat ze te slim is om in een relatie te belanden waarin ze gemanipuleerd wordt. En toch...

Deze krachtige, slimme vrouw dacht ook dat ze immuun was, dat dat haar niet zou overkomen. Maar stapje voor stapje werden haar vleugels geknipt, tot ze uiteindelijk verlamd raakte door angst en chronische stress.

Hoewel de relatie intussen is beëindigd, is de situatie niet per se beter. De stress en angst zijn er nog steeds. Ze zit al maanden thuis met een burn-out, stevig in de greep van zijn onzichtbare klauwen - zo beschrijft ze hoe het voelt.

Zijn controle richt zich nu niet meer rechtstreeks op haar, maar op hun kinderen, en via hun kinderen op haar. Er is geen enkel overleg mogelijk tussen haar en de vader.

Hij houdt de onzichtbare touwtjes in handen door vragen te ontwijken, de spelregels te veranderen en de discussie in andere richtingen te sturen.

Ze weet maar al te goed wat dwingende controle is en hoe het voelt.

Ze weet het beter dan wie het enkel kent uit boeken en opleidingen.

Maar ze draagt geen fysieke sporen van geweld en dat maakt het zo verdomd lastig om professionals te overtuigen van wat nu precies het probleem is en hoe zwaar het weegt.

Dit is de harde realiteit van coercive control: zelfs de slimsten en sterksten zijn er niet tegen opgewassen. En dat creëert een gevaarlijk spanningsveld tussen slachtoffers en de professionals die hen zouden moeten helpen.

De nieuwe generatie goed geïnformeerde slachtoffers

Dankzij de toegankelijkheid van informatie via internet en sociale media zijn slachtoffers tegenwoordig beter in staat om zich te verdiepen in de problematiek waar ze mee te maken hebben. Ze kunnen ervaringen uitwisselen met lotgenoten, wetenschappelijke artikelen lezen en onderzoeken bestuderen.

Zo bouwen ze een gedegen kennis op over de achtergronden, oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen van het geweld dat hen is overkomen.

Deze kennis stelt hen in staat om kritisch te kijken naar de hulp die ze ontvangen en om gericht vragen te stellen aan professionals.

Ze verwachten een deskundige en empathische benadering, waarbij rekening wordt gehouden met hun unieke ervaringen en behoeften.

En terecht.

Want deze slachtoffers hebben maandenlang, vaak jarenlang, de verfijnde tactieken van manipulatie en controle aan den lijve ondervonden.

Ze kennen elke nuance, elke subtiele verschuiving in de dynamiek.

Ze weten precies hoe hun partner het doet - die constante dreiging, die subtiele intimidatie, dat systematisch ondermijnen van hun zelfvertrouwen.

Onderzoek van Dr. Evan Stark, een pionier op het gebied van coercive control, toont aan dat slachtoffers vaak een diepgaander begrip hebben van de controlemechanismen dan veel professionals. Ze leven immers met de dagelijkse realiteit ervan.

Professionals onder druk en in de verdediging

Voor professionals kan de uitgebreide kennis van cliënten een bedreigende uitdaging vormen. Rolomkering qua kennis en ervaring wekt vaak weerstand op, en die weerstand wordt een barrière voor effectieve hulpverlening.

Professionals worden geconfronteerd met mondige mensen die soms meer weten over specifieke aspecten van hun problematiek dan zijzelf.

Zij horen de expert te zijn - dat is hun rol, hun positie - en plots komt er een cliënt op hun terrein.

Het kan voelen als een arts die een patiënt over de vloer krijgt die zijn diagnose al zelf gesteld heeft met behulp van dokter Google.

Deze professionele trots kan echter funest zijn.

Want in plaats van open te staan voor de waardevolle inzichten van hun cliënten, gaan ze in de verdediging.

Ze bagatelliseren de kennis van het slachtoffer, wijzen haar af als "te veel gegoogeld" of "te emotioneel betrokken".

Ze houden vast aan hun eigen theoretische kaders en standaardprotocollen, ook wanneer die tekort schieten.

Het resultaat? Slachtoffers voelen zich niet gehoord, niet begrepen en niet serieus genomen. Juist door de professionals die hen zouden moeten helpen.

De gevaarlijke gevolgen van deze kloof

Wanneer professionals de expertise van slachtoffers negeren heeft dat ernstige consequenties.

Ze missen ze cruciale informatie over de specifieke controletactieken die worden gebruikt.

Ze overzien patronen, onderschatten risico's en maken verkeerde inschatting van wat het slachtoffer nodig heeft.

Erger nog: ze kunnen de situatie verkeerd interpreteren.

Zoals Dr. Emma Katz in haar onderzoek aantoont, worden slachtoffers die assertief en geïnformeerd overkomen vaak niet geloofd.

Professionals denken: "Als ze echt een slachtoffer was, zou ze niet zo sterk en zelfverzekerd zijn."

Deze fundamentele misvatting over hoe "echte slachtoffers" zich gedragen, leidt tot een gevaarlijke omkering.

Daders, die vaak charmant en overtuigend kunnen zijn, worden geloofd.

Slachtoffers, die gefrustreerd en dwingend overkomen omdat ze zich niet gehoord voelen, worden gewantrouwd.

Het gevolg is dat de verkeerde persoon wordt beschermd, terwijl het echte slachtoffer verder wordt getraumatiseerd door het systeem dat haar zou moeten helpen.

In mijn jarenlange ervaring heb ik dit patroon keer op keer zien terugkeren.

Intelligente, goed geïnformeerde vrouwen die met mappen vol bewijs en duidelijke analyses naar hulpverleners gaan, alleen om te horen dat ze "te veel nadenken" of "overdrijven".

Ondertussen manipuleert hun ex-partner vakkundig het systeem, en krijgen de kinderen geen hulp die ze zo hard nodig hebben.

Een paradigmashift: van concurrentie naar samenwerking

Het wordt tijd voor een fundamentele verandering in hoe we naar deze dynamiek kijken.

In plaats van de kennis van slachtoffers te zien als een bedreiging, moeten professionals het omarmen als een waardevol instrument.

Slachtoffers van coercive control zijn vaak de beste experts op hun eigen situatie. Ze hebben de tactieken van hun dader geanalyseerd, patronen herkend en strategieën ontwikkeld om te overleven.

Deze kennis is geen hindernis - het is een schat aan informatie die de hulpverlening kan verrijken.

Professionals moeten leren om hun ego opzij te zetten en echt te luisteren. Vraag door naar waarom bepaalde informatie zo belangrijk is voor het slachtoffer.

Erken hun expertise.

Werk samen in plaats van tegen elkaar.

De meest effectieve hulpverlening ontstaat wanneer de theoretische kennis van professionals wordt gecombineerd met de praktische expertise van slachtoffers.

Dit vereist een andere houding - een van nieuwsgierigheid in plaats van defensiviteit.

Van samenwerking in plaats van hiërarchie.

Van vertrouwen in plaats van wantrouw.

Concrete stappen naar betere hulpverlening

De oplossing begint met erkenning.

Professionals moeten hun eigen biases en denkfouten onder ogen zien.

Ze moeten beseffen dat slachtoffers van coercive control niet altijd passen in het stereotiepe plaatje van het hulpeloze, onderdanige slachtoffer.

Daarnaast is training essentieel.

Professionals hebben beter begrip nodig van de complexe dynamiek van coercive control.

Ze moeten leren om subtiele signalen te herkennen, patronen te identificeren en de impact op slachtoffers te begrijpen.

Maar het allerbelangrijkste is een cultuurverandering.

We moeten af van het idee dat professionals altijd de expert zijn en cliënten altijd de hulpbehoevenden.

In plaats daarvan moeten we erkennen dat beide partijen waardevolle kennis en ervaring inbrengen.

Slachtoffers verdienen professionals die:

• Hun kennis en ervaringen serieus nemen

• Samen met hen zoeken naar oplossingen

• Hun autonomie respecteren

• Hun verhaal geloven, ook als het complex is

• Bereid zijn om van hen te leren

De urgentie van nu

Er staat te veel op het spel om deze kans te laten liggen.

Elke dag dat we vasthouden aan verouderde denkkaders, laten we slachtoffers in de steek.

Elke keer dat we hun expertise negeren, missen we de kans om echt effectieve hulp te bieden.

Kinderen groeien op in situaties van voortdurende stress en angst.

Slachtoffers raken verder getraumatiseerd door systemen die hen zouden moeten beschermen.

Daders blijven hun destructieve spelletjes spelen, wetende dat ze het systeem kunnen manipuleren.

Dit is niet alleen een professioneel probleem - het is een maatschappelijk probleem.

We falen als samenleving wanneer we de mensen die het meest kwetsbaar zijn, niet de hulp geven die ze verdienen.

Het wordt tijd dat we professionals aanspreken op hun verantwoordelijkheid.

Dat we van hen eisen dat ze hun werk beter doen.

Dat ze luisteren.

Dat ze leren.

Dat ze samenwerken in plaats van concurreren.

Want uiteindelijk gaat het niet om ego's of professionele trots. Het gaat om mensen - echte mensen met echte pijn, die echte hulp nodig hebben. En die hulp kunnen we alleen effectief bieden wanneer we de kloof tussen professionals en slachtoffers overbruggen.

Slachtoffers van coercive control verdienen professionals die hun expertise erkennen, hun verhaal geloven en samen met hen strijden voor hun veiligheid en die van hun kinderen.

De tijd voor excuses is voorbij. De tijd voor echte verandering is nu.

Eva