Zijn kinderen wel zo veerkrachtig als we graag aannemen? Of laten conflicten tussen ouders toch diepe sporen na?
Een echtscheiding is nooit makkelijk, zelfs niet onder de beste omstandigheden, en een scheiding kan kinderen het hardste treffen van allemaal. Echtscheiding is niet voor niets een van de “ACEs”, de “adverse childhood experiences” die een negatieve invloed hebben op de gezondheid in het volwassen leven.
Studies doorheen de jaren hebben reeds gefocust op de ervaring van kinderen tijdens de echtscheiding en de effecten daarvan op hun ontwikkeling.
Bij een scheiding van iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis, of zelfs van iemand met “maar” narcistische, tot conflicten leidende trekken, stelt men meer conflict vast, zowel in als buiten de rechtszaal, en meer emotioneel en psychologisch misbruik.
Er zijn aanwijzingen dat met name narcisten de neiging hebben om de familierechtbank te gebruiken om hun eigen tekortkomingen op de andere ouder (de voormalige partner) te projecteren, opdat ze de opperste vorm van controle zouden kunnen bereiken: het ouderlijk gezag over de kinderen...
Co-ouderschap met een narcistische ex-partner kent vele uitdagingen en frustraties. We noemen het niet voor niets complexe scheidingen en complex co-ouderschap. Ouders met narcistische trekken hebben de neiging om conflicten te creëren en om ze langdurig in stand te houden, zelfs lang nadat de echtscheiding rond is.
Men gaat er vaak van uit dat de conflicten tussen co-ouders na de scheiding eigen zijn aan de turbulente tijd van de scheiding zelf en de emoties die daarmee gepaard gaan.
Men denkt dat de storm na verloop van tijd wel zal gaan liggen, nadat de scheiding verwerkt is en men verder gaat met zijn leven. Ik ben ervan overtuigd dat dit in vele gevallen klopt. Men verwerkt -normaliter- de pijn en het verdriet dat met een relatiebreuk gepaard gaat en men gaat verder met zijn leven.
Maar dit gaat niet op voor iemand met een dwangmatige nood aan behoud van controle ("coercive control"). Dat gedragspatroon verdwijnt niet door een handtekening te zetten onder een scheidingsakte.
Helaas, eens de echtscheiding is afgerond, houdt het narcistische conflict ook niet automatisch op. Het leven verbetert niet automatisch (voor de andere ouder of de kinderen) van zodra het papierwerk is ondertekend. Uit onderzoek van Demby (2016) blijkt dat een klein maar significant percentage van de ouders verwikkeld blijft in conflict, zelfs nadat de echtscheiding wettelijk is afgerond.
Sterker, de relatiebreuk op zich is vaak een trigger om nog meer controle te willen uitoefenen, omdat men controle verliest, en dat uit zich op verschillende vlakken.
Het leidt tot (nog meer) psychologisch en emotioneel misbruik, vaak zelfs door de rechtbank in te zetten als wapen. De andere ouder krijgt d.m.v. vorderingen het mes op de keel (en is vaak al zo getraumatiseerd door wat er eerder gebeurde dat ze in de rechtbank een ongunstige indruk maken...).
Het uit zich ook in stalking (fysiek en online).
Zelfs de kinderen worden als pion (en tegelijk als wapen) ingezet tegen de andere ouder.
Ouderlijke conflicten treffen kinderen
Als het al zo moeilijk is voor een volwassen (ex-)partner om zich staande te houden in een niet-aflatende conflictsituatie, dan moet men zeker even stil staan bij wat deze oorlog aanricht bij een kind.
Advocaten, rechters, hulpverlening en andere instanties hebben er vaak te weinig oog voor dat kinderen psychologisch, emotioneel en mentaal het meeste risico lopen. Zij zijn kwetsbaarder dan (makkelijkheidshalve?) aangenomen wordt in situaties als deze.
Kinderen zijn van nature loyaal aan hun beide ouders en conflicten tussen hun ouders zetten deze loyaliteit en de hechting van het kind onder grote spanning. Dit kan leiden tot ouderverstoting (de loyaliteit en de hechting staan onder druk en het kind zoekt daarvoor een uitweg).
Conflicten tussen de ouders betekenen voor een kind één langgerekte stressperiode. Wie al stresscoaching bij mij gevolgd heeft, zal al weten dat ons menselijk systeem slechts gemaakt is om kort weg te vluchten van een holenbeer of om kortstondig te vechten tegen iemand van een vijandige stam. Voor heviger en langduriger stress zijn wij niet standaard uitgerust. Stress die langer duurt, laat -tenzij we de stress uit ons systeem krijgen- onvermijdelijk sporen na. Dat wordt dan toxische stress.
Door de conflicten hebben ouders (één of allebei) minder aandacht voor het kind. Ze zijn eerder bezig met de ex-partner en hebben onvoldoende tijd en energie voor opvoeden.
De ouders (één of allebei) worden strenger of net minder streng, wat ook geen zegen is voor het kind. Uitslaan in uitersten qua opvoedingsstijl, van autoritair gedrag naar het kind toe tot een laisser-faire stijl, komt het kind niet ten goede in zijn ontwikkeling en creëert ook een ongunstige template voor de latere eigen ouderschapsstijl.
Kinderen leren dat ruzies niet worden opgelost en dit nemen ze mee in hun eigen interpersoonlijke relaties, zowel op romantisch als op vriendschappelijk en professioneel vlak. Kinderen leren meer door te kijken naar het gedrag van hun opvoeders dan door te luisteren naar de woorden die hun opvoeders gebruiken...
Kinderen hebben ook de neiging om verantwoordelijkheid op zich te nemen. D.w.z. dat ze zich verantwoordelijk voelen voor zaken waar ze helemaal niet voor verantwoordelijk zijn, zoals bijvoorbeeld de scheiding van hun ouders en de conflicten tussen hun ouders nadien. Ze geven hobby's op omdat er toch alleen maar conflicten van komen. Ze cijferen hun eigen noden (aan ontspanning, beweging, sociaal contact, creativiteit, ...) weg om conflicten te vermijden. Dit rolt de rode loper uit voor conflictvermijdend gedrag in het volwassen leven en voor het onvoldoende voor zichzelf opkomen wanneer nodig. Alles voor de lieve vrede... gaat ten koste van jezelf.
Zoals ik al aangaf is een echtscheiding op zich al een "ACE". Om te voorkomen dat dit een nadelige invloed heeft op de gezondheid, moeten kinderen de tijd en ruimte (en hulp!) krijgen om de scheiding te verwerken. Maar door de aanhoudende conflicten zitten ze in een oorlogszone waarin ze niet de kans of de tijd krijgen om hun eigen pijn te verwerken. In tegendeel, ze worden net extra belast door de pijn van hun ouder(s). En als één van hun ouders daar bovenop therapeutische begeleiding systematisch tegenwerkt, is het kind helemaal op zichzelf en op zijn andere ouder (die vaak ook wel ondersteuning en begeleiding kan gebruiken...) aangewezen.
De voortdurende blootstelling aan conflicten kan ook de relaties met nieuwe mensen in het leven van hun ouder(s) belemmeren.
Echtscheiding en aanhoudende ouderlijke conflicten zijn gedocumenteerd als nadelige ervaringen uit de kindertijd die kunnen leiden tot emotionele stress, verbroken relaties met de ouders (en hun uitgebreide families) en tot emotionele en psychische stoornissen.
Achter gesloten deuren zijn het vaak de kinderen die regelmatig te maken hebben met de ruzies van hun ouders.
Ik zeg "ouders", maar dat wil niet zeggen dat beide ouders het conflict opzoeken.
Het volstaat dat één van de ouders systematisch de kaart van het conflict trekt om een onafgebroken reeks van conflicten te creëren.
Voor de buitenwereld (inclusief gerecht en hulpverlening...) lijkt het dan alsof beide ouders even conflictueus zijn.
Maar dat is een aanname, een mythe, en geen feit..
Elke situatie van complexe scheiding en complex co-ouderschap moet zorgvuldig en kundig onderzocht worden. Enkel feiten tellen.
PTSS bij kinderen
Studies hebben reeds voldoende aangetoond dat het zien of ervaren van ouderlijke conflicten leidt tot negatieve gevolgen voor kinderen.
Een studie uit 2021 identificeerde een sterke correlatie tussen ouderlijk conflict en posttraumatische stresssymptomen (PTSS) bij kinderen. Het belangrijkste was dat deze studie de eerste was die PTSS bij kinderen definitief in verband bracht met een hoge mate van ouderlijk conflict.
Het langdurige conflict kan toxische stress transformeren in een posttraumatische stressstoornis, zeker wanneer kinderen onvoldoende begeleid en ondersteund worden.
Symptomen van posttraumatische stressstoornis bij kinderen zijn onder meer:
lichamelijke klachten, zoals frequente hoofdpijn of buikpijn
concentratieproblemen
prikkelbaarheid
problemen op school
slaapproblemen
regressief gedrag zoals bedplassen
zelfdestructief gedrag
eenzaamheid
suïcidaal gedrag
gedragsproblemen
psychosociale problemen
relatieproblemen
middelengebruik
problemen met autoriteit
gebrek aan vaardigheden om met spanningen om te gaan
...
Ouderlijke conflicten zijn m.a.w. niet iets waar licht overheen gegaan mag worden en waarvan mag verondersteld worden dat het "wel zal koelen zonder blazen".
Zelf je kind helpen
Helaas hebben mensen met narcistische kenmerken de neiging om empathie en begrip voor anderen, inclusief hun eigen kinderen, te missen. Narcistische ouders en ouders met veel conflicten kunnen ruzie maken in het bijzijn van kinderen, kinderen betrekken bij ongepaste gesprekken of situaties met volwassenen, contact met de andere ouder weigeren of op een manipulatieve manier boycotten en/of het kind als een boodschapper gebruiken. Ouderverstoting en de vernietiging van ouder-kindrelaties zijn pijnlijk gemeengoed onder narcisten. Zeer narcistische ouders kunnen zelfs de wens koesteren om de andere ouder kwaad te doen en hebben er geen moeite mee om kinderen hiervoor te gebruiken.
In dergelijke gevallen is het waarschijnlijk dat de niet-narcistische ouder een lange, moeilijke weg voor de boeg heeft, boordevol frustraties, onmacht en onzekerheid. Deze ouder zorgt best goed voor zichzelf en voor zijn veerkracht, want dat is nodig.
Want bovenal moet deze ouder en diens gezin aan het kind een gezonde, veilige en accepterende omgeving kunnen bieden, waar het kind zichzelf kan zijn en zichzelf (en al zijn emoties...) kan en mag uiten.
Kinderen zien veel -zowel goed als slecht- en bootsen vaak na wat ze zien.
Als ze haat zien, kunnen ze haat nabootsen.
Als ze kwaadspreken zien, kunnen ze dat nadoen.
Deskundigen adviseren om scheldwoorden of het neerhalen van de andere ouder te vermijden en het is ook belangrijk om de kinderen niet te betrekken bij gesprekken met volwassenen over volwassen aangelegenheden, zoals bijvoorbeeld de scheiding.
Echtscheiding, relatiebreuken en scheidingen mogen het ondersteuningssysteem van een kind of het besef van wie van hen houdt ook niet veranderen. Kinderen moeten kunnen rusten in de wetenschap (en het veilige gevoel van) dat ze geliefd en gerespecteerd worden.
Ouders, zelfs degenen die midden in een complexe scheiding zitten, zouden zich moeten concentreren op hun kind aanleren wat liefde eigenlijk is, in plaats van zich te focussen op wat het niet is. De beste manier, is om liefde te modelleren en zelf een voorbeeld te zijn van respectvol, liefdevol gedrag. Laat het kind het soort liefde voelen dat in twee richtingen vloeit en geen prijskaartje heeft.
Als een kind een turbulente thuissituatie heeft meegemaakt vóór de scheiding, moeten ouders een bijzondere inspanning leveren om hen te laten zien wat een vredig huishouden is, zonder geschreeuw en onrust. Een thuis waar ze zich veilig kunnen voelen en waar ze kunnen ontspannen en de batterijen opladen.
Als de enige kennis van het kind van een volwassen relatie constant gekibbel, uitschelden en een gebrek aan genegenheid was, maak er dan een punt van om nu jouw diepe genegenheid voor het kind en voor andere familieleden te uiten.
Het is nooit te laat om een verzorgende omgeving te creëren en kinderen te laten zien en voelen wat liefde, integriteit en respect zijn.
Het is geen simpele missie in deze omstandigheden, maar in mijn ogen is het de mooiste die er is.
Yes. You. Can.
(En als je hulp wil, dan hoor ik het wel.)
Liefs,
Eva
#narcisme #ouderverstoting #familiaalgeweld #coercivecontrol #manipulatie #jeugdrechtbank #familierechtbank #hulpverlening #therapie #kinderrechten #mensenrechten #trauma #ACEstudy #complexescheiding #complexcoouderschap #vechtscheiding #oudercoaching #stresscoaching #traumatherapie
Bronnen:
Yu, E. & Kim, H-C. (2020). Is she really happy? A dual-path model of narcissistic self-presentation outcomes for female facebook users. Computers in Human Behavior 108. https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106328
Demby, S. L. (2016). Parenting coordination: Applying clinical thinking to the management and resolution of post-divorce conflict. Journal of Clinical Psychology, 72(5), 458-468. https://10.1002/jclp.22261
Joyce, A. N. (2016). High conflict divorce: A form of child neglect. Family Court Review 54(4), 642-656. https://doi.org/10.1111/fcre.12249
O’Hara, K. L., Sandler, I. N., Wolchik, S. A., Tein, J., & Rhodes, C. A. (2019). Parenting time, parenting quality, interparental conflict, and mental health problems of children in high-conflict divorce. Journal of Family Psychology, 33(6), 690-703. https://10.1037/fam0000556
Bosch-Brits, E., Wessels, C., & Roux, A. (2018). FATHERS’ EXPERIENCE AND PERCEPTIONS OF PARENT ALIENATION IN HIGH-CONFLICT DIVORCE. Social Work/Maatskaplike Werk, 54(1), 91-110. https://doi.org/10.15270/54-1-617
Dalton, C., Carbon, S., & Olesen, N. (2009). High conflict divorce, violence, and abuse: Implications for custody and visitation decisions. Juvenile & Family Court Journal, 54(4). 11-33. https://doi.org/10.1111/j.1755-6988.2003.tb00084.x
Lange, A.M.C., Visser, M.M., Scholte, R.H.J. et al. Parental Conflicts and Posttraumatic Stress of Children in High-Conflict Divorce Families. Journ Child Adol Trauma 15, 615–625 (2022). https://doi.org/10.1007/s40653-021-00410-9
Children's Hospital of Philadelphia. (n.d.). Posttraumatic stress disorder in children. www.chop.edu/conditions-diseases/post-traumatic-stress-disorder-children
Harman, JJ and Matthewson, ML, Parental alienating behaviours, Parental alienation: Science and Law, Charles C Thomas, Publisher, Ltd., D Lorandos and W Bernet (ed), United States, pp. 82-141. ISBN 9780398093242 (2020) [Research Book Chapter]
Labatut, Emily, Integrating Research and Law to Protect Children in Family Court from the Effects of Parental Narcissistic Personality Disorder (August 20, 2022). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=4195652 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4195652
Rapport van het expertteam ouderverstoting/complexe omgangsproblematiek (https://vng.nl/sites/default/files/2021-03/rapport-ouderverstoting.pdf)
Comments