De pijn van een relatie met een narcist.
"Echo en Narcissus", John William Waterhouse (1903).
De Griekse tragedie van Echo en Narcissus van Ovidius is eigenlijk de perfecte metafoor voor de problematische liefdesrelatie met een narcist.
Beide partners zitten vast in een pijnlijk drama, waarin geen van beide genoeg liefde krijgt. De narcist kan geen liefde geven, herkent de liefde die hij krijgt niet en is nooit voldaan of gelukkig. Hij geeft zijn partner daarvan de schuld en ziet zichzelf als smetteloos en feilloos.
En wat de narcist niet kent, kan hij niet geven, dus zijn partner krijgt ook niet de liefde die hij nodig heeft.
De mythe van Echo en Narcissus
Narcissus was een knappe jager die de harten brak van vele vrouwen.
Ondanks de liefde die ze hem gaven, was hij heel arrogant, trots en gedroeg hij zich minachtend tegenover hen.
Echo, een mooie bosnimf, had zich de woede van de godin Hera op de hals gehaald.
Echo had de gewoonte om onophoudelijk te praten.
Zij leidde daarbij de godin Hera zodanig af, dat Hera's echtgenoot, Zeus, niet meer betrapt kon worden bij zijn talloze affaires met andere godinnen of stervelingen.
Hera strafte Echo daarvoor door haar haar mogelijkheid tot spreken te ontnemen. Vanaf dan kon Echo alleen nog maar de laatste woorden van anderen herhalen...
Echo zag Narcissus en werd op slag verliefd. Ze wou zijn aandacht maar hij had enkel oog voor zichzelf. Ze probeerde hem te roepen, maar ze kon niet...
Op een dag werd Narcissus bij de jacht gescheiden van zijn metgezellen en hij riep "is hier iemand?". Echo kon alleen zijn laatste woorden herhalen. Geschrokken zei Narcissus: "kom hier!", wat Echo herhaalde.
Echo liep vanbinnen jubelend naar Narcissus, maar hij wees haar af! "Handen af! Ik sterf nog liever dan dat jij mij aanraakt!"
Vernederd droop Echo af. Maar haar liefde voor de onbereikbare Narcissus werd alleen groter.
Om Narcissus te straffen voor zijn arrogantie, betoverde Nemesis, de godin van de wraak, hem.
Toen Narcissus zijn spiegelbeeld in een plas water opmerkte, overviel de liefde hem.
Hij geloofde dat hij eindelijk iemand had gevonden die zijn liefde waard was en raakte volledig in de ban van zijn eigen mooie beeld, zonder te beseffen dat hij het eigenlijk was...
Omdat ze de aandacht van Narcissus niet kon trekken, groeide Echo's obsessie en tegelijk haar depressie.
Naarmate de jaren verstreken, verloor ze haar jeugd en haar schoonheid, smachtend naar onbereikbare Narcissus.
Echo's hart brak uiteindelijk en ze kwijnde weg. Ze liet alleen haar echoënde, galmende stem achter...
Narcissus pleegde zelfmoord, verteerd door zijn onmogelijke liefde voor zichzelf...
Narcisme begrijpen
Ondanks hun ogenschijnlijk sterke persoonlijkheid zijn narcisten eigenlijk erg kwetsbaar onder hun beschermend pantser van grootsheid en arrogantie.
Controle over hun eigen gevoelens en over andere mensen is heel belangrijk voor hen, want zonder controle voelen ze zich zwak en vernederd. En dat willen ze niet voelen.
Kwetsbare gevoelens, vooral schaamte, verdriet en angst, worden naar hun onderbewustzijn verwezen. Ze willen of kunnen die gevoelens niet onder ogen komen.
Ze hebben minachting voor die gevoelens en voor enig teken van zwakte, omdat dat de angst bij hen oproept dat ze gecontroleerd of vernederd kunnen worden.
Verdrietig zijn, eenzaam zijn, betekent dat ze iemand zouden nodig hebben. En dan kunnen ze worden blootgesteld aan pijn, afwijzing en zich minderwaardig voelen. Dus dat willen ze niet, dat kunnen ze niet.
Ze proberen deze ongemakkelijke gevoelens weg te nemen door zich als superieur, onafhankelijk en sterk te tonen, idealen waarmee ze zich identificeren.
Ze voelen zich aangetrokken tot warme, empatische mensen die emotioneel expressief en koesterend zijn. Ze zoeken in anderen de kwaliteiten die zij zelf missen en voelen zich daarom vaak aangetrokken tot hun absolute tegenpolen.
Net als in de mythe voelen narcisten zich superieur aan anderen, maar zijn ze afhankelijk van anderen om een positief zelfbeeld te weerspiegelen.
De meeste narcisten zijn eigenlijk (ook, zoals velen die met hen een relatie beginnen) codependent.
Ze zijn overgevoelig voor elke uiting van kritiek, omdat kritiek in strijd is met het beeld dat ze van zichzelf wilen hebben en het beeld dat ze vanzich presenteren naar de buitenwereld toe.
Ze zijn bang om gezien te worden voor de leugenaars die ze zijn.
Ze zijn bang dat hun tekortkomingen aan het licht zullen komen, dat hun mening of autoriteit in twijfel getrokken wordt, of hun zelfrespect of trots aangetast.
Ze timmeren jarenlang aan een bepaald imago naar de buitenwereld toe en ze zullen er alles (alles!) aan doen om dat imago in stand te houden.
Het proberen liefhebben van een narcist is als een ondankbare, bodemloze put te vullen. Hun innerlijke leegte, waarvan ze verwachten dat anderen die vullen, maakt (eender welk type) relatie ongezond.
Om te krijgen wat ze willen, mogen ze anderen uitbuiten, ongeacht de gevolgen. Vinden ze zelf.
Die houding compenseert hun onbewuste gevoelens van minderwaardigheid.
Dat zijn gevoelens die voor hen ondraaglijk zijn, en moeten opgelost worden door hun lege ego te vullen met aandacht, lof, sympathie, medelijden, ... die anderen hen geven.
Een narcist kan niet gelukkig zijn.
In het beste geval doen narcisten zich gelukkig voor naar de buitenwereld toe, als onderdeel van het imago dat ze scheppen. In andere gevallen doen ze zich voor zoals ze zich echt voelen, ongelukkig. En ze geven daar anderen de schuld van...
Echo begrijpen
Niet iedereen die verliefd wordt op een narcist is als Echo, maar degenen die bij een narcist blijven, lijken vaak wel op haar.
Mensen die codependent (geworden) zijn en die hun eigen behoeften opofferen om anderen te plezieren.
Wanneer er narcisme is het spel is, noemen we dat "co-narcisme": het zichzelf compleet ondergeschikt maken aan de narcist.
Terwijl Narcissus overdreven in zichzelf gekeerd is, is Echo overdreven naar anderen gekeerd. Net als Echo, worden narcisten op de eerste plaats gezet door hun partners.
Ze bewonderen de gedurfde, zelfverzekerde houding van de narcist.
In tegenstelling tot narcisten, komen zij niet voor zichzelf op en voelen ze juist schuldig wanneer ze opkomen voor hun rechten, hun behoeften en hun wensen.
Echo's halen een gevoel eigenwaarde en van nut uit zorgen voor anderen. Dat geeft hun leven zin.
Ergens diep vanbinnen vrezen ze dat ze het eigenlijk niet waard zijn om echt liefde te krijgen, verwachten ze dat ze niet worden geliefd om wie ze zijn, maar alleen om wat ze geven of doen. Dus ze geven en doen erg hun best om liefde te krijgen.
Ze zijn vaak heel volgzaam en ze cijferen zichzelf weg.
Ze geloven dat alles wat hen wordt gezegd, waar is.
Het zijn mooie zielen, die denken dat mensen zijn zoals zij.
(Wat is de narcist daar blij mee!)
Ze hunkeren naar goedkeuring. Naar gewild, geaccepteerd, ondersteund en geliefd te worden. En stellen daarvoor de behoeften en gevoelens van anderen op de eerste plaats, in de hoop dat dat hen liefde zal opleveren. En daarin gaan ze soms zover dat ze quasi verdwijnen. Ze worden onzichtbaar.
Net als Echo maakt dit hen volledig afhankelijk van de narcist.
Het rolt de rode loper uit voor de narcist om hen te manipuleren, te misbruiken en uit te buiten.
Narcisten hebben partners nodig die ze kunnen overheersen, die hen niet uitdagen. Partners van wie ze het zelfbeeld kunnen ondergraven en hen afhankelijk maken. Ze gebruiken daarvoor de meest subtiele manipulatietechnieken, neem het jezelf niet kwalijk als het je overkomt!
Meestal accepteren hun partners het moeiteloos wanneer de narcist hen de schuld geeft en proberen ze om nog beter hun best te doen, om nog meer begrip te hebben.
Ze blijven ook bij de narcist o.w.v. hun eigen grootste angst: verlating en afwijzing.
Ze blijven omdat, af en toe, de charme, opwinding en liefdevolle momenten die hen het eerst betoverden, eens terugkeert, vooral als er een relatiebreuk dreigt. Maar dat blijft niet duren, lieve Echo...
Eigen vrezen Echo en Narcissus allebei hetzelfde: afwijzing en verlating, maar Echo kan wel echte liefde geven en Narcissus niet.
Om verbonden te blijven met Narcissus, lopen Echo's op eieren, bang om hun partner te mishagen en te verliezen.
Ze passen zich aan. Ze geraken gewend aan leven in de liefdeloze de koude wereld van de narcist, aan het leven in een dorre emotionele woestijn...
De narcistische relatie
Het is gemakkelijk om verliefd te worden op narcisten.
Voel je zeker niet schuldig of dom omdat je erin trapt!
Uit onderzoek is gebleken dat de eerste indruk die narcisten hebben op anderen tijdens de eerste zeven bijeenkomsten met hen positief zijn.
Narcisten worden gezien als charmant, aangenaam, zelfverzekerd, open, goed aangepast en
sympathiek.
Hun verleidelijke, vriendelijke manier van doen is bedoeld om vertrouwen (en liefde) te winnen, waarbij ze impliciet beloven dat hun aandacht zal voortduren.
Pas later keken de proefpersonen door de sympathieke façade van de narcisten.
De eerste indrukken zijn positief. Moeilijkheden en conflicten ontstaan in langere narcistische relaties.
Thuis kunnen narcisten hun partner, die ze in het openbaar overladen met affectie en aandacht, psychologisch, emotioneel, lichamelijk, seksueel, financieel, ... mishandelen.
Na de spreekwoordelijke wittebroodsweken gedragen ze zich totaal anders.
De motivatie om een charismatische façade te behouden is dan voorbij.
Dan vallen de maskers af en zie je ze voor wie ze echt zijn.
En vaak is dat geen fraai zicht, maar hun partner is dan vaak zo onder de invloed van de narcist dat ze het niet echt zien...
Terwijl de opwinding van romantiek taant, raken narcisten steeds meer teleurgesteld in hun partner. Ze halen niet genoeg voeding meer uit hun partner.
Ze uiten steeds meer kritiek op hun partner en ze kunnen afstandelijk en afwijzend zijn.
De relatie draait om de narcist en dat moet zo blijven.
Anderen zijn enkel rekwisieten in het toneelspel van de narcist.
Objecten om te gebruiken om hun ego mee te voeden.
Veel mensen zien hun narcistische partner flirten met anderen, of erger, want egovoeding hebben narcisten nooit genoeg.
Narcisten stellen zichzelf op de eerste plaats en hun codependente partners stellen hen ook effectief op de eerste plaats. Die cijferen zichzelf weg.
Beiden zijn het erover eens dat de narcist geweldig is en dat zijn of haar partner dat niet is en zich moet opofferen!
Deze dynamiek zorgt ervoor dat hun relatie werkt ... in het begin.
Uiteindelijk voelt de partner zich uitgeput, gekwetst, boos, misbruikt, totaal niet gerespecteerd en heel, heel eenzaam.
Partners van narcisten delen de ervaring van Echo waarin ze zich afgewezen en onzichtbaar voelen.
Ze verlangen ernaar om gezien te worden.
Ze willen dat in hun behoeften wordt voorzien en dat de "liefde" die ze ooit kregen, terugkeert.
Veel partners van narcisten kwijnen zo jarenlang weg...
Hun gevoel van eigenwaarde slinkt naarmate de tijd vordert.
Ze lopen het risico te veranderen in lege hulzen van hun vroegere zelf.
Narcisten lijden ook, omdat ze nooit tevreden zijn.
Ook al verlangen Narcissus en Echo allebei naar liefde, Narcissus kan noch liefde geven noch de liefde ontvangen die Echo biedt...
Sigmund Freud (1856-1939) maakte gebruik van het verhaal van Echo en Narcissus toen hij een benaming wilde vinden voor mensen die voortdurend bezig zijn met zichzelf. Hij noemde hen narcisten en de persoonlijkheidsstoornis narcisme...
Eva