Wat justitie wel en niet kan bij intrafamiliaal geweld: waarom dossiers vastlopen en hoe jij toch kan herstellen

Ontdek wat politie, parket en rechtbank wél en niet kunnen bij partnergeweld, waarom zaken vaak geseponeerd worden en hoe jij alsnog herstel vindt.

Intrafamiliaal geweld, huiselijk geweld, partnergeweld.

Dat zijn termen die thuishoren in wetboeken, omzendbrieven en dossiers.

Maar wat jij hebt meegemaakt, speelde zich niet af in juridische taal.

Het gebeurde in het gewone leven.

In de keuken waar je je adem inhield om geen conflict uit te lokken.

In de auto waar een verkeerd woord plots een storm kon veroorzaken.

In WhatsApp-berichten die je maag deden samentrekken nog vóór je ze opende.

In de slaapkamer waar nabijheid geen veiligheid meer was.

Vaak traag.

Vaak over vele jaren heen.

Vaak zo subtiel dat je onderweg je eigen kompas kwijtgeraakte.

Misschien heb je het ook gehoord: "Oh, mij zou dat niet overkomen!" of“Dan ga je toch gewoon naar de politie?”

Alsof het een simpele stap is.

Alsof je niet al maanden, soms jaren, hebt geprobeerd te overleven voordat je zelfs maar kon geloven of benoemen wat er gebeurde.

Voor veel slachtoffers is de stap naar justitie geen start. Het is het eindpunt van een lang innerlijk traject.

Eerst was er twijfel: je vroeg je af of dit wel “echt geweld” was of gewoon relatieproblemen, stress, misverstanden.

Daarna kwam minimaliseren: je maakte het kleiner om het draaglijk te houden, voor jezelf, voor de kinderen, voor de buitenwereld.

Er was hoop, vaak koppig en menselijk: omdat geloven in verandering minder angstaanjagend is dan de gedachte aan breuk, onzekerheid, procedures of alleen verder moeten.

En er was die cyclus van opnieuw proberen, opnieuw aanpassen, opnieuw teleurgesteld raken. Tot je lichaam en je grenzen stop zeiden.

Wanneer je dan eindelijk hulp zoekt of aangifte doet, is er meestal al veel beschadigd.

Je vertrouwen in mensen. Je vertrouwen in jezelf. Je veiligheid. Je draagkracht. Je vermogen om nog eens te vertellen wat er gebeurd is zonder in stukken te vallen.

Daarom voelt een seponering, een vrijspraak of een uitspraak die niets lijkt te zeggen over jouw realiteit, voor velen als een tweede klap.

Niet alleen blijft het geweld juridisch onbestraft. Het voelt alsof jij niet geloofd wordt.

Terwijl jouw leven intussen wél gevormd werd door dat geweld.

In dit artikel maak ik het spanningsveld zichtbaar tussen jouw ervaring en het rechtssysteem.

Je krijgt woorden die je kunnen helpen als je met politie, parket, advocaat, jeugdhulp of familierecht spreekt.

En vooral: je krijgt een kader om te begrijpen waarom juridische uitkomsten niet bepalen hoe waar jouw verhaal is.

Wat justitie probeert te doen bij intrafamiliaal geweld

Het strafrecht is een instrument van de staat.

Het is gebouwd om heel concreet te beslissen of er een strafbaar feit bewezen kan worden. De logica is streng en afgelijnd. Er moet een gebeurtenis zijn die omschreven kan worden in tijd en ruimte. Er moet een wettelijke bepaling zijn die zegt dat dit gedrag strafbaar is. Er moet bewezen worden dat een specifieke persoon dat feit heeft gepleegd. En er moet binnen het wettelijk kader een passende sanctie gekozen worden.

Dat klinkt heel rationeel, en dat ís het ook. Die strengheid bestaat om willekeur te vermijden. De staat wil voorkomen dat iemand veroordeeld wordt op basis van een vermoeden, gevoel of morele afkeer. Dat is belangrijk voor een rechtsstaat.

Maar het wringt net in geweldsituaties die intiem, complex of langdurig zijn.

Want jouw realiteit was meestal geen reeks losse feiten.

Het was een patroon.

Een klimaat.

Een systeem van onveiligheid dat je dag na dag droeg.

Taal die je kan gebruiken richting hulpverlening, politie of parket:

“Mijn verhaal gaat over een patroon van intrafamiliaal geweld. Ik begrijp dat u incidenten noteert, maar ik wil dat de samenhang en de evolutie zichtbaar blijven.”

“Losse feiten lijken op zichzelf misschien klein. Samen vormden ze jarenlange onveiligheid en controle.”

“De impact op mijn gezondheid, mijn functioneren en onze kinderen is een belangrijk deel van dit verhaal.”

Bewijs en trauma spreken een andere taal

Het strafrecht werkt lineair. Eerst was er dit. Dan gebeurde dat. Daarna kwam het volgende. Het vraagt een chronologische tijdslijn, liefst met duidelijke markeringen: datum, plaats, wat precies gezegd of gedaan werd, wie erbij was. Dat is de taal van bewijs.

Trauma werkt anders. Als je lang in onveiligheid leeft, slaat je brein herinneringen niet netjes op in volgorde. Het bewaart brokstukken, zintuiglijke indrukken, gevoelens, losse beelden. Soms heb je gaten. Soms spring je van moment naar moment. Soms vertel je iets met veel emotie, en een ander onderdeel bijna vlak.

Dat is geen onvoldoende geloofwaardigheid. Dat is het brein dat jaren moest overleven.

Net daarom raken slachtoffers soms verstrikt in hun eigen verhaal wanneer ze voor het eerst aangifte doen. Niet omdat ze niet eerlijk zijn, maar omdat het zenuwstelsel nog in alarmstand staat.

In verhoren kan dat eruitzien als verwarring, twijfel, of tegenstrijdigheid.

Voor een ongetrainde luisteraar kan dat ten onrechte als onbetrouwbaarheid gelezen worden.

Taal die je kan gebruiken als je merkt dat je verhaal niet chronologisch is:

“Trauma maakt dat ik niet altijd chronologisch kan vertellen. Ik wil graag tijd om mijn herinneringen te ordenen.”

“Het is mogelijk dat details later helderder worden. Dat is een normale traumareactie.”

“Wat ik zeker weet, is het patroon, de impact en de kernmomenten. Ik wil dat die centraal blijven staan.”

Psychisch geweld en dwingende controle: het misdrijf zonder foto

Fysiek geweld laat soms zichtbare sporen na. Psychisch geweld meestal niet.

Dwingende controle gaat niet over één klap of één dreigement, maar over de constante spanning en angst waarin je leefde. Over het systeem waarin jouw vrijheid, jouw keuzes, jouw autonomie stap voor stap werden ingeperkt. Zelfs zonder dat je dat toen zelf besefte.

Dwingende controle voelt als leven in een huis waar alles wat je doet beoordeeld wordt.

Er zijn ongeschreven regels en als je die overtreedt, volgt er een sanctie.

Je leert voorspellen wat een blik of toon betekent.

Je weegt elk woord af, omdat je weet hoe snel iets kan escaleren.

Je geeft steeds meer op om “de rust” te bewaren.

Je wereld wordt kleiner, terwijl jouw angst groter wordt.

In dossiers wordt dat soort geweld vaak herleid tot losse incidenten: één ruzie, één bedreiging, één bericht. Het patroon verdwijnt dan uit beeld.

En omdat onze cultuur nog altijd meer gefocust is op gebroken botten dan op een gebroken zelfbeeld, krijgt psychisch geweld minder gewicht dan het verdient.

Taal die je kan gebruiken om het patroon te benoemen:

“Wat ik beschrijf is dwingende controle: een herhaald patroon van beperkingen, vernedering en ondermijning.”

“Het ging niet om één ruzie, maar om een systeem dat het jarenlang onveilig maakte voor mij.”

“De afzonderlijke feiten zijn alleen te begrijpen als u ze ziet binnen het geheel.”

Seponering wegens onvoldoende bewijs: wat het juridisch betekent en hoe het voelt

Voor een parketmagistraat is er vaak vooral “woord tegen woord”.

Jij vertelt jouw werkelijkheid, de verdachte vertelt de zijne. Neutrale getuigen zijn er zelden, omdat geweld in relaties veelal achter gesloten deuren gebeurt.

Bij psychisch of seksueel geweld in een relatie zijn er vaak geen zichtbare sporen.

Berichten kunnen op verschillende manieren geïnterpreteerd worden.

Een “sorry” kan als schuldbekentenis gelezen worden, maar ook als poging tot sussen.

De magistraat moet dan inschatten of een rechter met dit dossier tot een veroordeling kan komen. Als die kans klein wordt geacht, volgt seponering.

Juridisch is dat louter een beslissing over haalbaarheid van een strafzaak.

Voor jou voelt het alsof jouw geloofwaardigheid werd afgewezen.

Dat verschil wordt in de brief die je ontvangt zelden duidelijk uitgelegd en daar ontstaat veel pijn.

Taal die je kan gebruiken wanneer je zo’n beslissing krijgt:

“Ik begrijp dat seponering een juridische inschatting is. Ik wil toch dat mijn verklaring ernstig geregistreerd blijft, omdat dit geweld reëel was.”

“Kunt u uitleggen welke elementen ontbraken om dit juridisch te kunnen vervolgen?”

“Welke andere stappen zijn nog mogelijk om veiligheid en erkenning te krijgen?”

Secundaire victimisatie: wanneer het systeem zelf opnieuw pijn doet

Naast het oorspronkelijke geweld ervaren veel slachtoffers een tweede laag trauma door de manier waarop hun verhaal onthaald of bevraagd wordt.

Je hoort vragen die technisch gezien logisch zijn, maar die emotioneel kunnen snijden:

“Waarom bent u gebleven?”

“Waarom hebt u niet meteen iets gezegd?”

“Waarom hebt u niet harder gereageerd?”

Wat daarin vaak ontbreekt, is trauma-kennis.

Je bleef omdat je bang was voor escalatie, voor een financiële afgrond, voor de kinderen.

Je zei niets omdat je geïsoleerd was, omdat je hoopte, omdat je jezelf niet eens vertrouwde. Je reageerde niet harder omdat je zenuwstelsel bevroor. Freeze is geen keuze, het is biologie.

Taal die je kan gebruiken als zulke vragen komen:

“Mijn reactie was een overlevingsreactie. Bevriezen en aanpassen zijn normale lichamelijke reacties op gevaar.”

“Ik bleef omdat ik bang was voor wat er met mij en de kinderen zou gebeuren als ik vertrok.”

“Pas later kon ik beseffen en benoemen wat er echt gaande was.”

Wat er wel beter loopt in België en waar je hulp kan krijgen

Er is beweging. Niet genoeg, maar wel reëel.

Zorgcentra na Seksueel Geweld maken bijvoorbeeld een groot verschil.

Je krijgt er medische zorg en traumagerichte opvang, en forensische sporen kunnen professioneel verzameld worden.

Omdat hulpverlening en justitie er samenwerken, moet je je verhaal minder herhalen en wordt bewijsmateriaal sneller veiliggesteld.

Voor veel slachtoffers verlaagt dit de drempel om hulp te zoeken.

Ook Veilig Huis (vroeger: Family Justice Center) kan een waardevolle speler zijn dankzij hun geïntegreerde ketenaanpak. Politie, parket en hulpverlening bekijken de situatie samen, in plaats van ieder apart. Het doel is dat je niet van loket naar loket moet zwerven, maar dat informatie makkelijker gedeeld wordt, dat geweldpatronen zichtbaarder worden en dat de veiligheid daardoor verhoogd wordt.

Je kan er niet rechtstreeks terecht, alleen na doorverwijziging door een professional.

Daarnaast zijn er in veel parketten referentiemagistraten met extra expertise rond intrafamiliaal geweld.

Door omzendbrieven is er ook meer erkenning dat dit een prioritaire en complexe problematiek is.

De sociale cel van politie vormt de schakel tussen politie, hulpverlening en gerecht.

Deze cel biedt ondersteuning en doorverwijzing voor o.a. verontrustende opvoedingssituaties, intrafamiliaal geweld, slachtoffers van misdrijven en psychosociale problemen. 

Dat helpt allemaal, al blijft de praktijk nog achter op het beleid.

Hoe je kan herstellen wanneer je juridisch geen erkenning kreeg

Als jouw dossier geseponeerd werd, of als je een verdict kreeg dat jouw werkelijkheid niet weerspiegelt, kan je het gevoel hebben dat je nergens meer grond vindt.

Dan raken mensen makkelijk verstrikt in een paar pijnlijke vragen: "Is het dan niet echt gebeurd? Ben ik dan niet geloofd? Is er dan echt geen rechtvaardigheid?"

Ik wil je graag drie ankerpunten geven.

Eerst: jouw waarheid en de juridische waarheid zijn twee verschillende lagen.

Jouw waarheid is wat jij hebt meegemaakt in jouw lichaam, jouw leven, jouw geschiedenis. Juridische waarheid is wat men binnen strikte bewijsregels kon vaststellen.

Een niet-veroordeling zegt iets over procedure en bewijs, niet over jouw waardigheid of de ernst van het geweld.

Daarnaast: je mag kiezen waar je energie naartoe gaat.

Soms is doorzetten in procedures nodig omwille van veiligheid. Soms is stoppen nodig om in leven te blijven.

Procederen is geen morele plicht.

Rust kiezen is geen toegeven dat het “niet zo erg” was.

Het is zorg voor jezelf.

Ten slotte: leg schuld terug waar ze hoort.

Jij hebt niet gefaald omdat het systeem zijn grenzen heeft.

Jij moest geen perfect verhaal brengen om recht te hebben op bescherming.

Trauma maakt verhalen rommelig. Punt.

Wat therapie kan betekenen in deze fase

Therapie is geen vervanging van justitie. Maar ze kan wel de plek zijn waar jouw hele verhaal mag bestaan, ook de stukken die een dossier niet kon dragen.

In therapie leer je begrijpen wat langdurige onveiligheid doet met je zenuwstelsel, je geheugen en je reacties.

Je leert hoe freeze, fawn, vechten of vluchten normale overlevingsmechanismen zijn.

Dat haalt de schuld weg die je misschien op jezelf geplakt hebt.

Je krijgt ruimte om te spreken zonder dat je iemand hoeft te overtuigen.

Je mag zoeken naar woorden, twijfelen, pauzeren.

En je krijgt tools om je lichaam opnieuw te laten voelen dat veiligheid mogelijk is, stap voor stap.

Ik werk op het kruispunt van traumatherapie, complexe gezinsdynamieken en kennis van het justitiële en hulpverleningslandschap.

En ik ken, ook vanuit eigen ervaring, hoe het voelt om behandeld te worden als een dossier terwijl je een mens bent.

Ik ken de onmacht en de frustratie wanneer plegers niet verantwoordelijk worden gehouden.

Dat betekent dat jij niet alles opnieuw vanaf nul moet uitleggen.

We kunnen samen kijken wat jij nu nodig hebt om weer grond onder je voeten te krijgen.

Tot slot

Als jij dit leest en denkt: “Dit is herkenbaar”, dan wil ik je dit meegeven.

Je bent niet zwak omdat je bleef.

Je bent niet onbetrouwbaar omdat je verhaal rommelig is.

Je bent niet minder waard omdat justitie het niet kon bewijzen.

Jouw recht op herstel hangt niet af van een vonnis.

Voel je dat je vastzit tussen wat jou is overkomen en wat het systeem wel of niet heeft gedaan?

Je hoeft dat niet alleen te dragen. Neem gerust contact op.

We verkennen samen wat er gebeurd is, wat jij nodig hebt, en hoe je stap voor stap richting veiligheid en herstel kan bewegen.

Jij verdient begeleiding die niet alleen naar feiten kijkt, maar naar jou als mens.